امام کاظم علیه السلام و قرآن (باز نشر)

با امام کاظم (علیه السلام) در سایه سار قرآن

بمناسبت ولادت با سعادت امام کاظم (علیه السلام) برخی از فرمایشات آن حضرت در باره قرآن را برای شما عزیزان می نویسم با آرزوی دعای خیر.

با امام کاظم (علیه السلام) در سایه قرآن

بمناسبت ولادت با سعادت امام کاظم (علیه السلام) برخی از فرمایشات آن حضرت در باره قرآن را برای شما عزیزان می نویسم با آرزوی دعای خیر.

 

۱- صداى زیبا و حزن‏ آور

عالم بزرگوار شیخ مفید (ره) مى‏نویسد:” آن حضرت دانشمندترین مردم زمانه اش بود و بیش از همه حافظ کتاب الهى و خوش‏ صداترین آنان در قرائت قرآن بود. هنگام قرائت، آهسته و حزن‏ آور میخواند و میگریست و شنوندگان هم گریه میکردند، اهل مدینه او را « زین المجتهدین‏» مینامیدند.” (۱)

در روایتى دیگر آمده است: ( و کانت قرائته حزنا)؛ قرائت آن ‏حضرت حزن‏ آور بود. (۲)

امام کاظم علیه السلام به ابرهه مسیحى فرمود:« با کتاب خودت چقدر آشنایى؟ پاسخ ‏داد: به متن و تاویل آن آگاهم. هشام میگوید: حضرت کاظم (علیه السلام) شروع کرد به قرائت ‏انجیل، آنگاه ابرهه گفت:« حضرت مسیح این ‏چنین میخواند و جز او هیچ کسى چنین‏ نخوانده است و از پنجاه سال پیش تا کنون در جستجوى چنین شخصیتى بودم.‏» و دراین هنگام، ابرهه توسط امام مسلمان شد. (۳)

۲- ترتیل

 ترتیل یعنى حروف کاملاً ادا شود و بیان و وقوف رعایت گردد. حضرت کاظم (علیه السلام) میفرماید: از پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله ) درباره معناى « وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلا.»( مزمل/ ۴ ( پرسیدند، در پاسخ فرمود: ” بینه تبیانا ولا تنثره نثرالرهل ولا تهذه هذا الشعر، قفوا عند عجائبه و حرکوا به القلوب ولا یکون هم احدکم آخرالسوره. (۴) ؛ قرآن را واضح و کاملا روشن ‏بیان کن و حروفش را مانند رمل و شن‏هایى که باد یکباره مى‏پاشد بر روى هم نریز و آن را مانند شعرخوانى پشت ‏سر هم و با شتاب مخوان، وقتی به شگفتی هاى قرآن رسیدی؛ ‏بایستید و دلها را با آن تکان دهید و همت و نظر شما رسیدن به آخر سوره ‏نباشد.(۵)

۳- ارج نهادن به حاملان قرآن

آن حضرت در حدیثى از جد بزرگوارش نقل مى‏فرماید: خداى تعالى بخشنده است و جود و بخشش را دوست دارد و کارهاى عالى را دوست مى‏دارد و از کارهاى پست ناخرسند است. بزرگداشت ‏سه گروه از احترام به جلال الهى است:

الف- ریش سفید مسلمان.

ب- امام عادل.

ج- آن کسى که حامل و تسلیم قرآن کریم است، ‏به گونه‏اى که نه اهل غُلو است و نه از بار تکالیفش شانه خالى مى‏کند. (۶)

۴- اهداى ثواب قرائت ‏به معصومین (علیهم السلام)

على بن ‏مغیره به امام کاظم (علیه السلام) مى‏گوید: پدرم از جد شما پرسید آیا رواست ‏شبى یک ختم قرآن بخوانم؟

جد شما فرمود: هر شب. دوباره پرسید: آیا در ماه رمضان هم؟ جدّ شما فرمود: در ماه رمضان نیز.

و برنامه پدرم این بود که در ماه رمضان چهل بار قرآن را ختم مى‏کرد؛ و من نیز بیشتر از پدرم قرآن مى‏خوانم و گاهى کمتر از پدرم، کم و زیادیش بستگى دارد ‏به اندازه فرصت و فراغت و یا کار و سرگرمى و نشاط و بیماریم و هنگام عید فطر، قرآن هایى که را که خوانده ام، یک ختمش را براى رسول اکرم (صلی الله علیه و آله ) یکى براى‏ على (علیه السلام) یکى براى فاطمه (سلام الله علیها) و همچنین براى هر کدام از امامان هدیه می کنم. و از هنگامى که خدا این بینش و حال را به من‏ عنایت کرده است و در سلک پیروان شما قرار گرفته‏ام، ثواب یک ختم را نیز به شما هدیه می کنم. آیا براى خودم نیز پاداشى هست؟ حضرت فرمود: پاداش تو آن است که در قیامت ‏با آنها هستى، گفتم الله‏اکبر، آیا چنین اجرى دارم؟ حضرت سه بار فرمود: بله. (۷)

شیعه و قرائت قرآن

حضرت کاظم (علیه السلام) به مردى فرمود: آیا دوست دارى در دنیا بمانى؟ پاسخ داد: بله. امام پرسید: براى چه؟ گفت: به خاطر قرائت قل هو الله احد، آنگاه حضرت سکوت کرد و پس از زمانى فرمود: اى حفص! هر کس از دوستان و شیعیان ما بمیرد و قرآن را خوب نداند، در عالم برزخ آموزش داده مى‏شود تا خدا به واسطه آن درجه و مقامش ‏را بالا ببرد زیرا درجات بهشت‏ به قدر آیه‏هاى قرآن کریم است. به قارى گفته ‏مى‏شود: بخوان و بالا برو پس او مى‏خواند و بالا می رود.

حفص گوید: در عمرم کسى را که بیشتر از امام کاظم (علیه السلام) خدا ترس و به رحمت ‏حق ‏امیدوار باشد ندیدم و قرآن خواندنش همراه با حزن بود و گویا هنگام قرائت ‏به شخصى‏ خطاب مى‏کند. (۸)

پرهیز از بحث هاى بى‏ فایده

همچنان که امروزه، پرداختن به طرح و حل بسیارى از معماهاى قرآنى، وقت‏ گیر، کم ‏فایده و مایه غفلت از اهداف اصلى قرآن کریم است، در گذشته نیز مباحثى‏ چون مخلوق بودن یا قدیم بودن قرآن، به صورت مشکلى جنجالى درآمده بود و مایه درگیرى و خونریزى‏ ها و اتلاف وقت و… مى‏شد. هنگامى که به امام کاظم (علیه السلام) گفته شد که مردم در باره بعضی مسائل قرآن اختلاف دارند تا آنجا که برخى ‏قرآن را مخلوق و بعضى غیر مخلوق مى‏دانند، فرمود: من آنچه را آنان مى‏گویند، نمى‏گویم ولى مى‏گویم:« انه کلام الله‏» قرآن سخن خداست. (۹)

این روش و منش ‏باید سرمشق امروز و همیشه ما باشد، که از مباحث نظرى بى ‏فایده و مشکل‏آفرین ‏بپرهیزیم.

عنایت ‏به تفسیر قرآن

سزاوار است که قارى به معنى و تفسیر هم توجه نماید، در فرمایشات امام کاظم (علیه السلام) مواردى از تفسیر آیات بیان شده است، مثلا « توبه نصوح‏» در آیه‏« یا ایها الذین آمنوا توبوا الى الله توبة نصوحا» ( تحریم/‏۷۷) را چنین تفسیرمى‏فرماید:” بنده به درگاه خدا توبه مى‏کند و دیگر برنمى‏گردد و توبه نمى‏شکند و به راستى که محبوب ترین بندگان خدا در پیشگاه حق، فریب خوردگان ‏توبه ‏کننده‏اند.” (۱۰)

تفسیر واژه‏ هاى مشکل

در تفسیر«الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُون‏» (ماعون/۵) سهو در نماز را تضییع‏ نماز مى‏داند. (۱۱) و یا در تفسیر «الله الصمد» (توحید/ ۲) مى‏فرماید:« الصمد الذى ‏لا جوف له‏» (۱۲)؛ صمد کسى است که تو خالى نیست؛ بدیهى است که اجسام همه ‏تو خالى و داراى هسته مرکزى و پروتون هستند، و طبق این تفسیر صمد یعنى غیرمادى و غیر جسم.

بیان مصداق و مورد آیه

شان نزول و یا روشن‏ترین مصداق هاى برخى آیات، در سخنان امام بیان شده ‏است؛ مثل مصداق «ماء معین‏» که منظور از آن غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. در این آیه از انسان سؤال شده:« قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتیکُمْ بِماءٍ مَعین.‏» (ملک/۳۰)؛ بگو: به من خبر دهید، اگر آب شما فرو رود، چه کسى آب روان برایتان خواهد آورد؟

و در توضیح « فجار» در آیه« کَلاَّ إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفی‏ سِجِّین.‏»(مطففین/ 7) مى‏فرماید: ” بد کاران و فاجران کسانى هستند که در حق ائمه (علیهم السلام) نافرمانى و برآنان قلدرى کردند. (۱۳) گفتنى است که بیشترین تفسیرهاى آن بزرگوار در شرح‏ آیه‏هایى است که در اثبات امامت و رهبرى و یا بیزارى و مذمت منحرفان از امامت ‏نازل شده است.

در معرفى مهم ‏ترین مصداق منافقان، کسانى را نشان مى‏دهد که به ولایت ‏حضرت‏ على(علیه السلام) ایمان نمى‏آوردند، قرآن کریم مى‏فرماید:« هنگامى که منافقان نزد تو آیند مى‏گویند: ما شهادت مى‏دهیم که یقیناً تو رسول خدایى‏. خداوند مى‏داند که تو رسول او هستى، ولى خداوند شهادت مى‏دهد که منافقان دروغگو هستند…» (منافقون/۱۳)

این به خاطرآن است که نخست ایمان آوردند سپس کافر شدند. از این‏ رو بر دل هاى آنان مُهر نهاده شده و حقیقت را درک نمى‏کنند. امام (علیه السلام) مى‏فرماید: منظور منافقانى هستند که ‏نخست به رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله ) ایمان آوردند و سپس به ولایت ‏حضرت على(علیه السلام) وصى آن‏ حضرت کفر ورزیدند.

ثواب تلاوت

در سخنان امام کاظم (علیه السلام) ثواب و آثار تلاوت بسیارى ‏از آیه‏ ها و سوره‏ ها بیان شده که نمونه‏ هایى را مرور مى‏کنیم:

۱- هر گاه از چیزى ترسیدى صد آیه از هر جاى قرآن که خواستى، بخوان، آنگاه ‏سه بار بگو: اللهم اکشف عنى البلاء. (۱۴)

۲- نسیم رحمت الهى در هر روز جمعه هزار بار مى‏ وزد، و به هر بنده‏اى هر چه از خدا بخواهد مى‏ دهد پس هر که بعد از عصر جمعه صد بار سوره قدر را بخواند، خداوند آن هزار رحمت و همانند آن را به او مى‏ بخشد. (۱۵)

پى ‏نوشت‏ها:

۱- ارشاد مفید، ص ۲۳۵/ بحارالانوار، ج ۴۸، ص ۱۰۲٫

۲- کافى، ج ۲، ص‏۶۰۶، به نقل از مسند الامام الکاظم (علیه السلام) ج ۲، ص ۱۱٫

۳- بحارالانوار، ج ۴۸، ص ۱۰۴٫

۴- بحارالانوار، ج‏۷۶، ص‏۶۳/ مسند الامام الکاظم(علیه السلام) ج ۲، ص ۴۴٫

۵- مسند الامام الکاظم(علیه السلام) ،ص ۴۴، نقل از بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۱۵٫

۶- بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۱۸۴٫

۷- کافى، ج ۲، ص ۴۱۸/ مسند الامام الکاظم (علیه السلام)، ج ۲، ص ۹۸٫

۸- همان، ص‏۶۰۶٫

۹- توحید صدوق، ص ۲۲۴/ مسند الامام الکاظم(علیه السلام) ، ج ۲، ص‏۷٫

۱۰- تفسیر نورالثقلین، ج ۵، ص ۳۷۴/ مسند الامام الکاظم (علیه السلام) ج ۲، ص ۴۲، با اندکى تفاوت.

۱۱- مسند الامام الکاظم (علیه السلام) ، ج ۲، ص‏۴۷٫

۱۲- مسند الامام الکاظم (علیه السلام) ج ۲، ص ۴۸٫

۱۳- مناقب ابن شهرآشوب، ج ۲، ص ۳۵۲، نقل از مسند الامام الکاظم(علیه السلام) ج ۲، ص‏۴۶٫

۱۴- مناقب ابن شهرآشوب، ج ۱، ص‏۵۵۹، نقل از مسند الامام الکاظم (علیه السلام) ص ۴۱٫

۱۵- ثواب الاعمال، ص‏۱۵۷، نقل از مسند الامام الکاظم(علیه السلام) ج ۲، ص ۱۱

 منبع : تبیان مبلغین