روایت شنیدنی از امام حسن عسکری علیه السلام

قسمتی از تفسیر سوره حمد از امام عسکری علیه السلام :

وَ قَالَ الْحَسَنُ [بْنُ عَلِیٍ‏] علیه السلام: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ إِنَ‏ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» آیَةٌ مِنْ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ، وَ هِیَ سَبْعُ آیَاتٍ تَمَامُهَا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏.

[قَالَ‏]: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلّى اللَّه علیه و آله یَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ لِی: یَا مُحَمَّدُ «وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ» فَأَفْرَدَ الِامْتِنَانَ [عَلَیَ‏] بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ، وَ جَعَلَهَا بِإِزَاءِ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ إِنَّ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَشْرَفُ‏  مَا فِی کُنُوزِ الْعَرْشِ.

وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَصَّ بِهَا مُحَمَّداً ص وَ شَرَّفَهُ [بِهَا] وَ لَمْ یُشْرِکْ مَعَهُ فِیهَا أَحَداً مِنْ أَنْبِیَائِهِ مَا خَلَا سُلَیْمَانَ ع فَإِنَّهُ أَعْطَاهُ مِنْهَا «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» أَ لَا تَرَى أَنَّهُ یَحْکِی عَنْ بِلْقِیسَ حِینَ قَالَتْ:

«إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتابٌ کَرِیمٌ إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» أَلَا فَمَنْ قَرَأَهَا مُعْتَقِداً لِمُوَالاةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ، مُنْقَاداً لِأَمْرِهِمْ، مُؤْمِناً بِظَاهِرِهِمْ وَ بَاطِنِهِمْ، أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِکُلِّ حَرْفٍ مِنْهَا حَسَنَةً، کُلُّ حَسَنَةٍ مِنْهَا أَفْضَلُ لَهُ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا- مِنْ أَصْنَافِ أَمْوَالِهَا وَ خَیْرَاتِهَا وَ مَنِ اسْتَمَعَ قَارِئاً یَقْرَؤُهَا- کَانَ لَهُ قَدْرُ ثُلُثِ مَا لِلْقَارِئِ، فَلْیَسْتَکْثِرْ أَحَدُکُمْ مِنْ هَذَا الْخَیْرِ الْمُعْرَضِ لَکُمْ، فَإِنَّهُ غَنِیمَةٌ لَا یَذْهَبَنَّ أَوَانُهُ، فَتَبْقَى فِی قُلُوبِکُمُ الْحَسْرَة

و حسن بن على علیهما السّلام افزود که؛ أمیر المؤمنین صلوات اللَّه علیه فرمود:

و همانا؛ [بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏]، آیه‏ اى از فاتحة الکتاب است. و این سوره، شامل هفت آیه است، که کامل  شدنش به‏ [بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏] است.

و اضافه نمود که؛ شنیدم رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله میفرماید که: خداى عزّ و جلّ! بمن فرمود:

اى محمّد! «وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ‏» و به [فاتحة الکتاب‏]، منّت خاصّ جداگانه‏اى بر من نهاد! و آن را مقابل قرآن- که از جلال و عظمت، دریاى موّاج است!- قرار داد. و یقینا؛ فاتحة الکتاب، بزرگترین و شریفترین چیزى است که در گنجهاى عرش (الهى!) است. و براستى؛ خدا، محمّد را به آن، ویژگى بخشید! و شرافت و بزرگى داد!. و در آن، هیچ یک از پیامبرانش را با او، شریک نگردانید- جز سلیمان- که‏ [بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏] را باو عطا فرمود. آیا

نمى‏ بینى که از زبان بلقیس مى‏ آورد؟ آنگاه که گفت:

«إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتابٌ کَرِیمٌ إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏.» آگاه باشید! (اى شنوندگان!) کسى که آن را بخواند، و بدوستى و موالات محمّد و آلش- که پاکان روزگاراند!- معتقد باشد، و بدستورشان مطیع و منقاد! و بظاهر و باطنشان مؤمن شود، خداى عزّ و جلّ! بهر حرفى از آن، باو، حسنه‏اى مرحمت کند! که هر حسنه، بالاتر و برتر است از دنیا و آنچه در او است- از مال و منال و أنواع خیرات-. و هر که؛ بخواننده‏اى [که آن را میخواند] گوش فرا دهد، برایش باندازه ثلث پاداشى است که براى خواننده، مهیّا است!. بنا بر این؛ بایستى هر یک از شما، در افزایش این خیر و عنایت- که (رایگان) بشما روى‏آور است- بکوشد. پس؛ براى شما، غنیمتى است (هشدار! که) وقتش منقضى نشود! که در آن صورت، غم و اندوه و ندامت، در دلهاى شما باقى بماند!.

قَوْلُهُ تَعَالَى: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» قَالَ الْإِمَامُ علیه السلام : جَاءَ رَجُلٌ إِلَى الرِّضَا علیه السلام فَقَالَ: یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» مَا تَفْسِیرُهُ قَالَ علیه السلام: لَقَدْ حَدَّثَنِی أَبِی، عَنْ جَدِّی عَنِ الْبَاقِرِ، عَنْ زَیْنِ الْعَابِدِینَ علیهم السلام أَنَّ رَجُلًا جَاءَ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فَقَالَ:

أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» مَا تَفْسِیرُهُ فَقَالَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ» هُوَ أَنْ عَرَّفَ اللَّهُ عِبَادَهُ بَعْضَ نِعَمِهِ عَلَیْهِمْ جُمَلًا، إِذْ لَا یَقْدِرُونَ عَلَى مَعْرِفَةِ جَمِیعِهَا بِالتَّفْصِیلِ، لِأَنَّهَا أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى أَوْ تُعْرَفَ فَقَالَ لَهُمْ: قُولُوا: «الْحَمْدُ لِلَّهِ» عَلَى مَا أَنْعَمَ بِهِ‏  عَلَیْنَا.

 

در باره‏ «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» إمام علیه السّلام، فرمود:

مردى، حضور إمام رضا علیه السّلام آمد و گفت: یا ابن رسول اللَّه! از [الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏] مرا آگاه کن، تفسیرش چیست؟! فرمود: پدرم از جدّم، از باقر، از پدرش- زین العابدین- علیهم السّلام برایم روایت کرد که؛ مردى حضور أمیر المؤمنین علیه السّلام آمد و گفت:

یا أمیر المؤمنین! مرا از [الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏] آگاه کن، تفسیرش چیست؟! فرمود:

الْحَمْدُ لِلَّهِ‏، آنست که؛ خداوند، برخى از نعمى را که ببندگانش ارزانى داشته! سربسته- بآنها معرّفى کرده است! چون؛ تفصیلا! بشناسائى همه آنان قادر نیستند. زیرا؛ نعم و عطاى او، بیش از آنست که بشماره درآید و شناخته شود!. از این رو؛ بآنان فرمود:

[بگوئید: حمد و ثناء، ویژه خدا است! بخاطر همه ی نعمتهایی که به ما عنایت فرموده!]

تفسیر منسوب به إمام حسن عسکری علیه السلام ؛ ص29