لعن و سب در قرآن

لعن و سب در قرآن:
ماده لعن در قرآن در چهل و یک مورد استعمال شده و در بسیاری از موارد به خداوند نسبت داده شده است ؛ در مقابل کلمه سب فقط یک مورد استعمال شده و آن مورد نهی قرار گرفته است !!! : سب در قرآن:
وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ
سوره انعام آیه 108
و آنهایی را که جز خدا می‌خوانند ، دشنام مدهید که آنان از روی دشمنی (و) به نادانی ، خدا را دشنام خواهند داد . لعنت کنندگان در قرآن :
لعن در قرآن از زبان چند گروه مطرح شده است که در ابتدا به فهرست آنها اشاره می‌کنیم :
خداوند ، ملائکه ، همه مردمان ، پنج تن آل عبا ، داوود و عیسی بن مریم ، ندا دهنده‌ای در روز قیامت ، مرد در لعان ، امت‌های کافر در روز قیامت و در جهنم ، لعنت‌کنندگان (اللاعنون) ، نامشخص (مواردی که صیغه لعن به صورت مجهول آمده است)
حال به ذکر تفصیلی موارد می‌پردازیم : خداوند :
1- بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفْرِهِمْ
سوره بقره آیه 88
خداوند آنان (یهودیان دشمن رسول خدا) را به سبب کفرشان لعنت کرده است
2- فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْکَافِرِینَ
سوره بقره آیه89
پس لعنت خداوند بر کافران باد
3- إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ أُولَئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ ...
سوره بقره آیه 159
کسانی که نشانه‌های روشن و رهنمودی را که فرستادیم بعد از آنکه برای مردم در کتاب توضیح داده‌ایم نهفته می‌دارند ، آنان را خدا لعنت کرده است... .
4- إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ ...
سوره بقره آیه 161
کسانی که کافر شدند و در حال کفر مردند لعنت خدا و فرشتگان و تمام مردم بر آنان باد.
5- فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ
سوره آل عمران آیه 61
پس هرکس پس از دانشی که تو را حاصل آمده ، در این با تو محاجه کند بگو بیایید پسرانمان را و پسرانتان را و زنانمان را و زنانتان را و ما خویشان خود را و شما خویشان نزدیک خود را فرا خوانیم ؛ سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم .
6- وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ * أُولَئِکَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ ...
سوره آل عمران آیات86 و 87
و خداوند قوم بیدادگر را هدایت نمی‌کند ؛ آنان سزایشان این است که لعنت خدا بر آنان است ...
7- وَلَکِنْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفْرِهِمْ
سوره نساء آیه 46
ولی خدا آنان را به علت کفرشان لعنت کرد
8- یَا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ آَمِنُوا بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِمَا مَعَکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ کَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ
سوره نساء آیه47
ای کسانی که به شما کتاب داده شده است ، به آنچه فرو فرستادیم و تصدیق کننده همان چیزی است که با شماست ایمان بیاورید پیش از آنکه چهره‌هایی را محو کنیم و در نتیجه آنان را به قهقرى بر گردانیم یا همچنان که اصحاب سبت را لعنت کردیم آنان را نیز لعنت کنیم .
9- أُولَئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَمَنْ یَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِیرًا
سوره نساء آیه 52
اینانند که خدا لعنتشان کرده ، و هر که را خدا لعنت کند هرگز برای او یاوری نخواهی یافت .
10- وَمَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا
سوره نساء آیه 93
و هرکس مومنی را عمدا بکشد کیفرش دوزخ است که در آن ماندگار خواهد بود و خدا بر او خشم می گیرد و لعنتش می کند و عذابی بزرگ برایش آماده ساخته است .
11- ... وَإِنْ یَدْعُونَ إِلَّا شَیْطَانًا مَرِیدًا * لَعَنَهُ اللَّهُ ...
سوره نساء آیه 117 و 118
... و جز شیطان سرکش را نمی‌خوانند ؛ خدا لعنتش کند ...
12- فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِیثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ ...
سوره مائدة آیه 13
پس به سزای پیمان‌ شکستنشان لعنتشان کردیم ...
13- قُلْ هَلْ أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِکَ مَثُوبَةً عِنْدَ اللَّهِ مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَغَضِبَ عَلَیْهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَالْخَنَازِیرَ وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ ...
سوره مائدة آیه 60
بگو آیا شما را به بدتر از صاحبان این کیفر در پیشگاه خدا خبر دهم ؟ همانان که خدا لعنتشان کرده است و از آنان بوزینگان و خوکان پدید آورده و آنان که طاغوت را پرستش کردند ...
سوره مائده آیه 78
14- ... فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ
سوره أعراف آیه44
... پس آواز دهنده‌ای در میان آنان آواز در‌ می‌دهد که لعنت خداوند بر ستمکاران باد .
15- وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْکُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا هِیَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُقِیمٌ
سوره توبه آیه 68
خدا به مردان و زنان دوچهره و کافر آتش جهنم را وعده داده است . در آن جاودانه‌اند . آن آتش برای ایشان کافی است و خدا لعنتشان کرده است و برای آنان پایدار است .
16- ... أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ
سوره هود آیه 18
هان لعنت خدا بر ستمگران باد .
17- وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَیْهِ إِنْ کَانَ مِنَ الْکَاذِبِینَ
سوره نور آیه 7
و (گواهی مرد در دفعه) پنجم (در لعان) این است لعنت خدا بر او باد ، اگر از دروغگویان باشد‌.
18- وَأَتْبَعْنَاهُمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ هُمْ مِنَ الْمَقْبُوحِینَ
سوره قصص آیه 42
در پی آنان در این دنیا لعنت فرستادیم و روز قیامت آنان از زشت‌کارانند .
19- إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآَخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِینًا
سوره أحزاب آیه57
بی گمان کسانی که خدا و پیامبر او را آزار می‌رسانند ، خدا آنان را در دنیا و آخرت لعنت کرده و برآنان عذابی خفت‌آور آماده ساخته است .
20- إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْکَافِرِینَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِیرًا
سوره أحزاب آیه 64
بدرستیکه خداوند کافران را لعنت کرده و برای آنان آتش فروزانی آماده کرده است .
21- وَقَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَکُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا * رَبَّنَا آَتِهِمْ ضِعْفَیْنِ مِنَ الْعَذَابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْنًا کَبِیرًا
سوره أحزاب آیات 67 و 68
و می‌گویند : پرودگارا ! ما رؤسا و بزرگتران خویش را اطاعت کردیم ؛ و ما را از راه به در کردند !
پرودگارا ! آنان را دو چندان عذاب ده و لعنتشان کن لعنتی بزرگ !
22- قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ * وَإِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتِی إِلَى یَوْمِ الدِّینِ
سوره ص آیات 77 و 78
(خداوند) فرمود پس از آن مقام بیرون شو ، که تو رانده‌ای . و تا روز جزا لعنت من بر تو باد .
23- أُولَئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُمْ
سوره محمد آیات 22 و 23
آنان همان کسانی هستند که خدا آنان را لعنت کرده و آنان را ناشنوا و چشم‌هایشان را نابینا کرده است‌.
24- وَیُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِیرًا
سوره فتح آیه 6
و مردان و زنان منافق پیشه و مردان و زنان مشرک را که به خدا گمان بد برده‌اند عذاب کند ؛ بد زمانه بر آنان باد ؛ و خدا بر اینان خشم نموده و لعنتشان کرده و جهنم را برای آنان آماده گردانیده و چه بد سرانجامی است . ملائکه :
1- إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
سوره بقره آیه 161
کسانی که کافر شدند و در حال کفر مردند لعنت خدا و فرشتگان و تمام مردم بر آنان باد.
2- وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ * أُولَئِکَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
سوره آل عمران آیات86 و 87
و خداوند قوم بیدادگر را هدایت نمی‌کند ؛ آنان سزایشان این است که لعنت خدا و فرشتگان و مردم همگی بر آنان است . همه مردمان (الناس اجمعین) :
1- إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
سوره بقره آیه 161
کسانی که کافر شدند و در حال کفر مردند لعنت خدا و فرشتگان و تمام مردم بر آنان باد.
2- وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ * أُولَئِکَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
سوره آل عمران آیات86 و 87
و خداوند قوم بیدادگر را هدایت نمی کند ؛ آنان سزایشان این است که لعنت خدا و فرشتگان و مردم همگی بر آنان است . پنج تن آل عبا :
فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ
سوره آل عمران آیه 61
پس هرکس پس از دانشی که تو را حاصل آمده در این با تو محاجه کند بگو بیایید پسرانمان را و پسرانتان را و زنانمان را و زنانتان را و ما خویشان خود را و شما خویشان نزدیک خود را فرا خوانیم ؛ سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم . توضیحی در مورد این آیه :
درست است که در این آیه از زبان این پنج تن می گوید : لعنت خدا را بر دروغگویان قرار می دهیم ، اما در واقع خود ایشان نیز لعنت کرده‌اند ؛ همانطور که در بحث لعان ، شوهر می گویند « لعنة الله علی إن کنت من الکاذبین» اما به زن و شوهر متلاعنین (یعنی کسانی که همدیگر را لعنت کرده اند) گفته می شود . داوود و عیسی بن مریم :
لُعِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَى لِسَانِ دَاوُودَ وَعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ذَلِکَ بِمَا عَصَوْا وَکَانُوا یَعْتَدُونَ
سوره مائده آیه 78
از میان فرزندان اسرائیل آنان که کفر ورزیدند به زبان داوود و عیسی بن مریم مورد لعنت قرار گرفتند . این کیفر به خاطر آن بود که عصیان ورزیده و تجاوز می کردند . ندا دهنده ای در روز قیامت ( موذّن) :
... فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ
سوره أعراف آیه44
... پس آواز دهنده ای در میان آنان آواز در می دهد که لعنت خداوند بر ستمکاران باد .
در این مورد نیز شبیه بحث اهل کساء ، درست است که اصل لعنت از جانب خداست اما این موذن لعنت خداوند را برای آنان درخواست است . مرد در لعان :
وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَیْهِ إِنْ کَانَ مِنَ الْکَاذِبِینَ
سوره نور آیه 7
و (گواهی مرد در دفعه) پنجم (در لعان) این است لعنت خدا بر او باد اگر از دروغگویان باشد .
در این مورد نیز بحث بالا جاری است . امت های کافر در روز قیامت و در جهنم (یکدیگر را لعنت می کنند) :
1- قَالَ ادْخُلُوا فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِکُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ فِی النَّارِ کُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهَا ...
سوره أعراف آیه 38
می فرماید در میان امت‌هایی از جن و انس که پیش از شما بوده‌اند داخل آتش شوید ، هر بار که امتی در آتش در آید همکشیان خود را لعنت کند .
2- وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَوَدَّةَ بَیْنِکُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا ثُمَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکْفُرُ بَعْضُکُمْ بِبَعْضٍ وَیَلْعَنُ بَعْضُکُمْ بَعْضًا وَمَأْوَاکُمُ النَّارُ وَمَا لَکُمْ مِنْ نَاصِرِینَ
سوره عنکبوت آیه25
و (ابراهیم) گفت : جز خدا فقط بت‌هایی را اختیار کرده‌اید که آن‌هم برای دوستی میان شما در زندگی دنیاست ؛ آنگاه روز قیامت بعضی از شما بعضی دیگر را انکار و برخی از شما برخی دیگر را لعنت می‌کنند و جایتان در آتش است و برای شما یاورانی نخواهد بود .
3- وَقَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَکُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا * رَبَّنَا آَتِهِمْ ضِعْفَیْنِ مِنَ الْعَذَابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْنًا کَبِیرًا
سوره أحزاب آیات 67 و 68
و می‌گویند : پرودگارا ! ما رؤسا و بزرگتران خویش را اطاعت کردیم و ما را از راه به در کردند ؛ پروردگارا ! آنان را دو چندان عذاب ده و لعنتشان کن لعنتی بزرگ! لعنت کنندگان (اللاعنون) :
إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ أُولَئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ
سوره بقره آیه 159
کسانی که نشانه‌های روشن و رهنمودی را که فرستادیم بعد از آنکه برای مردم در کتاب توضیح داده‌ایم نهفته می‌دارند ، آنان را خدا لعنت کرده و لعنت‌کنندگان لعنتشان کنند . نامشخص :
1- وَقَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا ...
سوره مائده آیه 64
ویهود گفتند : دست خدا بسته است ؛ دست های خودشان بسته باد و به سزای آنچه گفتند لعنت شدند ...
2- وَتِلْکَ عَادٌ جَحَدُوا بِآَیَاتِ رَبِّهِمْ وَعَصَوْا رُسُلَهُ وَاتَّبَعُوا أَمْرَ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ * وَأُتْبِعُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ ...
سوره هود آیات 59 و60
و این قوم عاد بود که آیات پروردگارشان را انکار کردند و فرستادگانش را نافرمانی نمودند ، و به دنبال فرمان هر زورگوی ستیزه جوی رفتند ؛ و در این دنیا و روز قیامت ، لعنت بدرقه آنان گردید ...
3- ... فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَمَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِیدٍ * یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ * وَأُتْبِعُوا فِی هَذِهِ لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ بِئْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ
سوره هود آیات 97 تا99
ولی از فرمان فرعون پیروی کردند ، و فرمان فرعون صواب نبود ؛ روز قیامت پیشاپیش قومش می‌رود و آنان را به آتش در می‌آورد ؛ و دوزخ ورودگاه بدی برای واردان است . و در این دنیا و روز قیامت به لعنت بدرقه شدند ، و چه بد عطایی نصیب آنان می‌شود .
4- وَالَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولَئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ
سوره رعد آیه 25
و کسانی که پیمان خدا را پس از بستن آن می‌شکنند و آنچه را خدا پیمان به پیوستن آن فرمان داده می‌گسلند و در زمین فساد می کنند ، بر ایشان لعنت است و بدفرجامی آن سرای ، آنان را است .
5- قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ * وَإِنَّ عَلَیْکَ اللَّعْنَةَ إِلَى یَوْمِ الدِّینِ
سوره حجر آیات 34 و 35
فرمود : از این مقام بیرون شو که تو رانده شده‌ای ؛ و تا روز جزا بر تو لعنت باشد .
6- ... وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآَنِ ...
سوره إسراء آیه 60
و آن رویایی را که به تو نشان دادیم و درخت لعنت شده در قرآن را جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم ...
7- إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیَا وَالْآَخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ
سوره نور آیه 23
بی گمان کسانی که به زنان پاکدامن بی‌خبر و با ایمان نسبت زنا می‌دهند ، در دنیا و آخرت لعنت شده‌اند و برای آنها عذابی سخت خواهد بود .
8- لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَةِ ... * مَلْعُونِینَ ...
سوره أحزاب آیه60 و 61
اگر منافقان و کسانی که در دل‌هایشان مریضی است و شایعه افکنان در مدینه باز نایستند ... * آنان لعنت شدگان‌اند ...
9- یَوْمَ لَا یَنْفَعُ الظَّالِمِینَ مَعْذِرَتُهُمْ وَلَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّار
سوره غافر آیه 52
روزی که ستمگران را پوزش طلبی‌شان سودی نمی‌دهد و برای آنان لعنت است و برایشان بد‌فرجامیِ آن سرای است . لعنت شدگان در قرآن :
در قرآن عناوینی که مورد لعن قرار گرفته‌است ، بر سه گونه است :
گروه اول : عناوینی که مخصوص کفار و سایر ادیان است .
گروه دوم : آیاتی که مخصوص عنوان منافقین است ، یا در مورد منافقین شناخته شده نازل شده است .
گروه سوم : آیاتی که شامل سایر مسلمانان «کسانی که اهل سنت آنان را منافق نمی‌دانند» - و از جمله گروهی از صحابه- نیز می‌شود
در ابتدا هر سه گروه را به صورت فهرست وار بیان می‌کنیم :
گروه اول :
1- کفار و مشرکین(به صورت های مختلف) 2- گروهی از نصارا که به مباهله با رسول خدا (صلى الله علیه وآله) پرداختند 3- اصحاب سبت 4- اهل کتابی که به دستورات پیامبران ایمان نیاورده کافر شدند 5- کسانی که به جبت و طاغوت ایمان آورده و می‌گفتند کفار از مسلمانان هدایت شده‌ترند 6- شیطان 7- کسانی که خداوند بر آنان غضب گرفت و آنان را مسخ کرد 8- یهودی که می‌گفتند دست خدا بسته است ! 9- قوم عاد 10- فرعون ، لشکرش و بزرگان قومش از جمله هامان 11- قوم فرعون 12- امت‌های جهنمی 13- بنی اسرائیلی که پیمان الهی را شکستند .
گروه دوم :
1- منافقین 2- کسانی که در دل‌هایشان بیماری است و کسانی که در مدینه شایعه پراکنی می‌کردند 3- کسانی که در صلح حدیبیه به خدا گمان بد بردند .
گروه سوم :
1- کسانی که خدا و رسولش را بیازارند 2- مردی که در لعن دروغ بگوید3- شجره ملعونه 4- کسانی که حقایق دینی را بعد از آنکه نازل شد ، از مردم پنهان کنند 5- ظالمان 6- پیمان‌شکنان و فساد کنندگان در زمین و قطع کنندگان رحم 7- کسی که زنان پاکدامن را به بی‌عفتی متهم کند 8- کسی که از روی عمد مسلمانی را بکشد 9- بزرگانی از امت‌ها که در جهنم عذاب می‌شوند 10- دروغگویان
حال به ذکر تفصیلی آیات این دسته می‌پردازیم : گروه اول : عناوینی که مخصوص کفار و غیر مسلمانان است : 1- کفار و مشرکین :
1- بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفْرِهِمْ
سوره بقره آیه 88
خداوند آنان (یهودیان دشمن رسول خدا) را به سبب کفرشان لعنت کرده است
2- فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْکَافِرِینَ
سوره بقره آیه89
پس لعنت خداوند بر کافران باد
3- إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
سوره بقره آیه 161
کسانی که کافر شدند و در حال کفر مردند لعنت خدا و فرشتگان و تمام مردم بر آنان باد.
4- وَلَکِنْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفْرِهِمْ
سوره نساء آیه 46
ولی خدا آنان را به علت کفرشان لعنت کرد .
5- وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْکُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا هِیَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُقِیمٌ
سوره توبه آیه 68
خدا به مردان و زنان دوچهره و کافر ، آتش جهنم را وعده داده است . در آن جاودانه‌اند . آن آتش برای آنان کافی است و خدا لعنتشان کرده است و برای آنان پایدار است .
6- إِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْکَافِرِینَ وَأَعَدَّ لَهُمْ سَعِیرًا
سوره أحزاب آیه 64
بدرستیکه خداوند کافران را لعنت کرده و برای آنان آتش فروزانی آماده کرده است .
7- وَیُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِیرًا
سوره فتح آیه 6
و مردان و زنان منافق پیشه و مردان و زنان مشرک را که به خدا گمان بد برده اند عذاب کند ؛ بد‌زمانه بر آنان باد ؛ و خدا بر آنان خشم نموده و لعنتشان کرده و جهنم را برای آنان آماده گردانیده و چه بد سرانجامی است . 2- گروهی از نصارا که به مباهله با رسول خدا (صلى الله علیه وآله) پرداختند :
فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ
سوره آل عمران آیه 61
پس هرکس پس از دانشی که تو را حاصل آمده در این با تو محاجه کند بگو بیایید پسرانمان را و پسرانتان را و زنانمان را و زنانتان را و ما خویشان خود را و شما خویشان نزدیک خود را فرا خوانیم ؛ سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم . 3- اصحاب سبت :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ آَمِنُوا بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِمَا مَعَکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ کَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ
سوره نساء آیه47
ای کسانی که به شما کتاب داده شده است ، به آنچه فرو فرستادیم و تصدیق کننده همان چیزی است که با شماست ایمان بیاورید پیش از آنکه چهره هایی را محو کنیم و در نتیجه ایشان را به قهقری بر گردانیم یا همچنان که اصحاب سبت را لعنت کردیم آنان را نیز لعنت کنیم . 4- اهل کتابی که به دستورات پیامبران ایمان نیاورده کافر شدند :
1- یَا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ آَمِنُوا بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِمَا مَعَکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ کَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ
سوره نساء آیه47
ای کسانی که به شما کتاب داده شده است ، به آنچه فرو فرستادیم و تصدیق کننده همان چیزی است که با شماست ایمان بیاورید پیش از آنکه چهره هایی را محو کنیم و در نتیجه ایشان را به قهقری بر گردانیم یا همچنان که اصحاب سبت را لعنت کردیم آنان را نیز لعنت کنیم .
2- لُعِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَى لِسَانِ دَاوُودَ وَعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ذَلِکَ بِمَا عَصَوْا وَکَانُوا یَعْتَدُونَ
سوره مائده آیه 78
از میان فرزندان اسرائیل آنان که کفر ورزیدند به زبان داوود و عیسی بن مریم مورد لعنت قرار گرفتند . این کیفر به خاطر آن بود که عصیان ورزیده و تجاوز می‌کردند . 5- کسانی که به جبت و طاغوت ایمان آورده و می‌گفتند کفار از مسلمانان هدایت شده‌ترند :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ أُوتُوا نَصِیبًا مِنَ الْکِتَابِ یُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَیَقُولُونَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِینَ آَمَنُوا سَبِیلًا * أُولَئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَمَنْ یَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصِیرًا
سوره نساء آیه 51 و 52
آیا کسانی را که از کتاب نصیبی یافته‌اند ، ندیدی ؟ که به جبت و طاغوت ایمان دارند و درباره کسانی که کفر ورزیده اند می گویند : اینان از کسانی که ایمان آورده اند راه یافته‌ترند * اینانند که خدا لعنتشان کرده و هرکه را خدا لعنت کند هرگز برای او یاوری نخواهی یافت . 6- شیطان :
1- وَإِنْ یَدْعُونَ إِلَّا شَیْطَانًا مَرِیدًا * لَعَنَهُ اللَّهُ ...
سوره نساء آیه 117 و 118
... و جز شیطان سرکش را نمی خوانند ؛ خدا لعنتش کند ...
2- قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا لَکَ أَلَّا تَکُونَ مَعَ السَّاجِدِینَ * قَالَ لَمْ أَکُنْ لِأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ * قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ * وَإِنَّ عَلَیْکَ اللَّعْنَةَ إِلَى یَوْمِ الدِّینِ
سوره حجر آیات 32 تا 35
فرمود : ای ابلیس ؛ تو را چه شده است که با سجده‌کنندگان نیستی ؟ گفت من آن نیستم که برای بشری که او را از گلی خشک از گلی سیاه و بدبو آفریده‌ای سجده کنم ! فرمود : از این مقام بیرون شو که تو رانده شده‌ای ؛ و تا روز جزا بر تو لعنت باشد .
3- قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعَالِینَ * قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ * قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ * وَإِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتِی إِلَى یَوْمِ الدِّینِ
سوره ص آیات 75 تا 78
فرمود : ای ابلیس ، چه چیز تو را مانع شد که برای چیزی که به دستان قدرت خویش خلق کردم ، سجده آوری ؟ آیا تکبر نمودی یا از برتران بودی؟ گفت من از تو بهترم ؛ مرا از آتش آفریدی و او را از گل آفریده‌ای ! فرمود : پس از آن مقام بیرون شو که تو رانده‌ای ؛ و تا روز جزا لعنت من بر تو باد . 7- کسانی که خداوند بر آنان غضب گرفت و آنان را مسخ کرد :
قُلْ هَلْ أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِکَ مَثُوبَةً عِنْدَ اللَّهِ مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَغَضِبَ عَلَیْهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَالْخَنَازِیرَ وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ ...
سوره مائدة آیه 60
بگو آیا شما را به بدتر از صاحبان این کیفر در پیشگاه خدا خبر دهم ؟ همانان که خدا لعنتشان کرده است و از آنان بوزینگان و خوکان پدید آورده و آنان که طاغوت را پرستش کردند ... 8- یهودی که می‌گفتند دست خدا بسته است !
وَقَالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا ...
سوره مائده آیه 64
ویهود گفتند : دست خدا بسته است ؛ دست‌های خودشان بسته باد و به سزای آنچه گفتند لعنت شدند ... 9- قوم عاد :
وَتِلْکَ عَادٌ جَحَدُوا بِآَیَاتِ رَبِّهِمْ وَعَصَوْا رُسُلَهُ وَاتَّبَعُوا أَمْرَ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ * وَأُتْبِعُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ
سوره هود آیات 59 و60
و این قوم عاد بود که آیات پروردگارشان را انکار کردند و فرستادگانش را نافرمانی نمودند ، و به دنبال فرمان هر زورگوی ستیزه جوی رفتند ؛ و در این دنیا و روز قیامت ، لعنت بدرقه آنان گردید ... 10- فرعون ، لشکرش و بزرگان قومش از جمله هامان:
وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا أَیُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَکُمْ مِنْ إِلَهٍ غَیْرِی فَأَوْقِدْ لِی یَا هَامَانُ عَلَى الطِّینِ فَاجْعَلْ لِی صَرْحًا لَعَلِّی أَطَّلِعُ إِلَى إِلَهِ مُوسَى وَإِنِّی لَأَظُنُّهُ مِنَ الْکَاذِبِینَ * وَاسْتَکْبَرَ هُوَ وَجُنُودُهُ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَیْنَا لَا یُرْجَعُونَ * فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِی الْیَمِّ فَانْظُرْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِینَ * وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ لَا یُنْصَرُونَ * وَأَتْبَعْنَاهُمْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ هُمْ مِنَ الْمَقْبُوحِینَ
سوره قصص آیات 38 تا 42
فرعون گفت : ای بزرگان قوم ، من جز خویشتن برای شما خدایی نمی‌شناسم ؛ پس ای هامان ، برایم بر گل آتش بیافروز و برجی برای من بساز ؛ شاید به خدای موسى اطلاع یابم ؛ و من جدا او را از دروغگویان می‌پندارم .
و او و سپاهیانش در آن سرزمین به ناحق سرکشی کردند و پنداشتند که به سوی ما بازگدانیده نمی‌شوند .
و او و سپاهیانش را فرو گرفتیم و آنان را در دریا افکندیم ، بنگر که فرجام کار ستمکاران چگونه بود ؛ و آنان را پیشوایانی که به سوی آتش می‌خوانند گردانیدیم ، و روز رستاخیز یاری نخواهند داشت ؛ و در این دنیا لعنت بدرقه آنان کردیم و روز قیامت آنان از جمله زشت رویانند . 11- قوم فرعون :
... فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَمَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِیدٍ * یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ * وَأُتْبِعُوا فِی هَذِهِ لَعْنَةً وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ بِئْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ
سوره هود آیات 97 تا99
ولی از فرمان فرعون پیروی کردند ، و فرمان فرعون صواب نبود ؛ روز قیامت پیشاپیش قومش می‌رود و آنان را به آتش در می‌آورد ؛ و دوزخ ورودگاه بدی برای واردان است . و در این دنیا و روز قیامت به لعنت بدرقه شدند ، و چه بد عطایی نصیب آنان می‌شود . 12- امت‌های جهنمی :
1- قَالَ ادْخُلُوا فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِکُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ فِی النَّارِ کُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهَا ...
سوره أعراف آیه 38
می‌فرماید در میان امت هایی از جن و انس که پیش از شما بوده‌اند داخل آتش شوید ، هر بار که امتی در آتش در آید همکشیان خود را لعنت کند .
2- وَقَالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَوَدَّةَ بَیْنِکُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا ثُمَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکْفُرُ بَعْضُکُمْ بِبَعْضٍ وَیَلْعَنُ بَعْضُکُمْ بَعْضًا وَمَأْوَاکُمُ النَّارُ وَمَا لَکُمْ مِنْ نَاصِرِینَ
سوره عنکبوت آیه25
و (ابراهیم) گفت : جز خدا فقط بت هایی را اختیار کرده‌اید که آن هم برای دوستی میان شما در زندگی دنیاست ؛ آنگاه روز قیامت بعضی از شما بعضی دیگر را انکار و برخی از شما برخی دیگر را لعنت می‌کنند و جایتان در آتش است و برای شما یاورانی نخواهد بود . 13- بنی‌اسرائیلی که پیمان الهی را شکستند :
وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ ... فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِیثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ ...
سوره مائدة آیه 12 و 13
در حقیقت خدا از فرزندان اسرائیل پیمان گرفت ... پس به سزای پیمان شکستنشان لعنتشان کردیم ... گروه دوم : عناوینی که مربوط به مسلمانان منافق است : 1- منافقین:
1- وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْکُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا هِیَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُقِیمٌ
سوره توبه آیه 68
خدا به مردان و زنان دوچهره و کافر آتش جهنم را وعده داده است . در آن جاودانه‌اند . آن آتش برای آنان کافی است و خدا لعنتشان کرده است و برای آنان پایدار است .
2- لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَةِ ... * مَلْعُونِینَ ...
سوره أحزاب آیه60 و 61
اگر منافقان و کسانی که در دل‌هایشان مرضی است و شایعه افکنان در مدینه باز نایستند ... * آنان لعنت شدگانند ...
3- وَیُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِیرًا
سوره فتح آیه 6
و مردان و زنان منافق‌پیشه و مردان و زنان مشرک را که به خدا گمان بد برده‌اند عذاب کند ؛ بدٍ ‌زمانه بر آنان باد ؛ و خدا بر آنان خشم نموده و لعنتشان کرده و جهنم را برای آنان آماده گردانیده و چه بد سرانجامی است . 2- کسانی که در دل‌هایشان بیماری است و کسانی که در مدینه شایعه پراکنی می‌کردند :
لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَةِ ... * مَلْعُونِینَ ...
سوره أحزاب آیه60 و 61
اگر منافقان و کسانی که در دل‌هایشان مرضی است و شایعه‌افکنان در مدینه باز نایستند ... * آنان لعنت شدگانند ...
در مورد کسانی که در دل‌هایشان بیماری است ، در کتب اهل سنت ، تفسیر‌های مختلفی گفته شده است ، یکی از تفاسیر ، یکی بودن مقصود از سه عبارت «المنافقون» و «الذین فی قلوبهم مرض» و «المرجفون فی المدینة» است ؛ اما یکی دیگر از تفاسیر مشهور ، تفسیری است که صراحتا شامل گروهی از مومنین می‌شود:
«والذین فی قلوبهم مرض» وهم قوم کان فیهم ضعف إیمان وقلة ثبات علیه عما هم من التزلزل ... وأخرج إبن المنذر وغیره عن مالک بن دینار قال : سألت عکرمة عن الذین فی قلوبهم مرض فقال : هم أصحاب الفواحش وعن عطاء أنه فسرهم بذلک أیضا وفی روایة أخرى عنه أنه قال هم قوم مؤمنون کان فی أنفسهم أن یزنوا فالمرض حب الزنا
روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی ج 22 ص 90 ، اسم المؤلف: العلامة أبی الفضل شهاب الدین السید محمود الألوسی البغدادی الوفاة: 1270هـ ، دار النشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت
«الذین فی قلوبهم مرض» ، آنها کسانی بودند که در آنها ضعف ایمان و کم استقامتی در دین بود ؛ زیرا متزلزل بودند ؛ ... ابن منذر و غیر او از مالک بن دینار روایت کرده است که از عکرمه در مورد «الذین فی قلوبهم مرض» سوال کردم ؛ در پاسخ گفت : آنها اصحاب فواحش هستند ؛ از عطاء نیز شبیه همین تفسیر ذکر شده است ؛ و در روایتی دیگر نیز آمده است که آنها گروهی از مومنان هستند که در دل‌هایشان محبت زنا است !
بنا بر این مقصود از مرض دوست داشتن زنا است !
شبیه همین تفسیر در آدرس‌های ذیل نیز آمده است :
الکشاف عن حقائق التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل ج 3 ص 570 ، اسم المؤلف: أبو القاسم محمود بن عمر الزمخشری الخوارزمی الوفاة: 538 ، دار النشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق : عبد الرزاق المهدی
تفسیر البیضاوی ج 4 ص 386 ، اسم المؤلف: البیضاوی الوفاة: 685 ، دار النشر : دار الفکر - بیروت
التسهیل لعلوم التنزیل ج 3 ص 144، اسم المؤلف: محمد بن أحمد بن محمد الغرناطی الکلبی الوفاة: 741هـ ، دار النشر : دار الکتاب العربی - لبنان - 1403هـ- 1983م ، الطبعة : الرابعة
بنا بر این تفسیر ، این آیه نیز شامل مسلمانان غیر منافق می‌شود ؛ و مربوط به قسم سوم ، یعنی مسلمانان غیر منافق می‌شود و در غیر این صورت ، این آیه مربوط به همین بخش ، یعنی مسلمانان منافق می‌گردد . 3- کسانی که در صلح حدیبیه به خدا گمان بد بردند :
وَیُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِکِینَ وَالْمُشْرِکَاتِ الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِیرًا
سوره فتح آیه 6
و مردان و زنان منافق پیشه و مردان و زنان مشرک را که به خدا گمان بد برده‌اند عذاب کند ؛ بد‌زمانه بر آنان باد ؛ و خدا بر آنان خشم نموده و لعنتشان کرده و جهنم را برای آنان آماده گردانیده و چه بد سرانجامی است .
در روایات اهل سنت ، در مورد این افراد اختلاف شده است ، البته عموما چنین تفسیر کرده اند که مقصود کسانی که در همین سوره به آنها اشاره شده است که «بل ظننتم أن لن ینقلب الرسول والم‍‍ؤمنون الى أهلیهم أبدا» سوره فتح آیه 12
بلکه پنداشتید که پیامبر و مومنان هرگز به خانمان خود بر نخواهند گشت ...
و آنها را به عنوان منافقین معرفی کرده‌اند .
قرطبی در این زمینه می‌گوید :
«الظانین بالله ظن السوء» یعنی ظنهم أن النبی (صلى الله علیه وآله) لا یرجع إلى المدینة ولا أحد من أصحابه حین خرج إلى الحدیبیة وأن المشرکین یستأصلونهم کما قال « بل ظننتم أن لن ینقلب الرسول والمؤمنون إلى أهلیهم أبدا»
الجامع لأحکام القرآن (تفسیر القرطبی) ج16 ص265 ، اسم المؤلف: أبو عبد الله محمد بن أحمد الأنصاری القرطبی ، دار النشر : دار الشعب – القاهرة
«الظانین بالله ظن السوء» مقصود گمان آنها است که پیامبر و نه هیچ یک از یارانش وقتی به حدیبیه رفتند به مدینه باز نخواهد گشت ؛ و اینکه مشرکین آنها را ریشه‌کن خواهند کرد ، همانطور که آیه گفته است که « بل ظننتم أن لن ینقلب الرسول والمؤمنون إلى أهلیهم أبدا»
البته ضمیر مخاطب در این آیه ، به مخاطبین در آیه قبل باز می‌گردد :
«سَیَقُولُ لَکَ الْمُخَلَّفُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ شَغَلَتْنَا أَمْوَالُنَا وَأَهْلُونَا فَاسْتَغْفِرْ لَنَا یَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ مَا لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ قُلْ فَمَنْ یَمْلِکُ لَکُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئًا إِنْ أَرَادَ بِکُمْ ضَرًّا أَوْ أَرَادَ بِکُمْ نَفْعًا بَلْ کَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا»
سوره فتح آیه 11
برجای ماندگان بادیه نشین به زودی به تو خواهند گفت : اموال ما و کسانمان ، ما را گرفتار کردند ، برای ما آمرزش بخواه ! چیزی را که در دل‌هایشان نیست بر زبان خویش می‌رانند ؛ بگو اگر خدا بخواهد به شما زیانی یا سودی برساند ، چه کسی در برابر او برای شما اختیار چیزی دارد ؟ بلکه خداست که به آنچه می‌‌کنید همواره آگاه است .
و مخاطبین در این آیه ، طبق روایات اهل سنت چند قبیله نزدیک مدینه هستند :
قرطبی در تفسیر خویش می‌گوید :
قوله تعالى : «سیقول لک المخلفون من الأعراب» قال مجاهد وبن عباس : یعنی أعراب غفار ومزینة وجهینة وأسلم وأشجع والدیل وهم الأعراب الذین کانوا حول المدینة تخلفوا عن رسول الله صلى الله علیه وسلم
الجامع لأحکام القرآن (تفسیر القرطبی) ج 16 ص 268 ، اسم المؤلف: أبو عبد الله محمد بن أحمد الأنصاری القرطبی الوفاة: 671 ، دار النشر : دار الشعب - القاهرة
آیه شریفه «سیقول لک المخلفون من الأعراب» ؛ مجاهد و ابن عباس گفته‌اند ، مقصود اعراب قبایل غفار و مزینه و جهینه و اسلم و اشجع و دیل است ، و اینان ، همان اعرابی هستند که در نزدیک مدینه بوده و از پیامبر (صلى الله علیه وآله) باز ماندند .
البته این سخن ، تبعات سنگینی برای اهل سنت دارد ، زیرا ثابت می‌کند ، بسیاری از قبایل اطراف مدینه ، منافق بودند ! گروه سوم : عناوینی که شامل مسلمانان غیر منافق نیز می‌شود :
کسانی که خدا و رسولش را بیازارند ، مرد در لعن اگر دروغ بگوید ، شجره ملعونه ، کسانی که حقایق دینی را بعد از آنکه نازل شد ، از مردم پنهان کنند ، ظالمان ، پیمان‌شکنان و فساد کنندگان در زمین و قطع کنندگان رحم ، کسی که زنان پاکدامن را به بی‌عفتی متهم کند ، کسی که از روی عمد مسلمانی را بکشد ، بزرگانی از امت‌ها که در جهنم عذاب می‌شوند ، دروغگویان 1- کسانی که خدا و رسولش را بیازارند :
إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآَخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِینًا
سوره أحزاب آیه57
بی گمان کسانی که خدا و پیامبر او را آزار می‌رسانند خدا آنان را در دنیا و آخرت لعنت کرده و برایشان عذابی خفت آور آماده ساخته است .
این روایت نیز عام بوده و شامل تمام کسانی که رسول خدا (صلى الله علیه وآله) را آزار داده‌اند می‌شود ؛ ابن کثیر در تفسیر این آیه می‌گوید :
والظاهر أن الآیة عامة فی کل من آذاه بشیء ومن آذاه فقد آذى الله کما أن من أطاعه فقد أطاع الله
تفسیر القرآن العظیم (تفسیر ابن کثیر) ج3 ص518 ، اسم المؤلف: إسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقی أبو الفداء ، دار النشر : دار الفکر - بیروت – 1401
ظاهر آن است که این آیه عام است ، برای هر کسی که آن حضرت را به هر صورتی بیازارد ؛ و هر کس که آن حضرت را بیازارد خدا را آزرده است ، همانطور که هرکس از آن حضرت اطاعت کند ، خدا را اطاعت کرده است !
جالب است که اهل سنت روایاتی از صحابه نقل کرده‌اند که رسول خدا (صلى الله علیه وآله) به آنها فرمودند «مرا آزار دادید»! و علت این کار ، بی احترامی آنان به امیرمومنان علی علیه‌السلام بود !
عمرو بن شاس الأسلمی رضی الله عنه یعد فی أهل الحجاز قال عبد العزیز بن الخطاب حدثنا مسعود بن سعد عن محمد بن إسحاق عن أبان بن صالح عن الفضل بن معقل عن عبد الله بن نیار عن عمرو بن شاس رضی الله عنه قال لی النبی صلى الله علیه وسلم آذیتنی قلت ما أحب أن أؤذیک قال من آذى علیا فقد آذانی
التاریخ الکبیر ج 6 ص 306 ش 2482 ، اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل بن إبراهیم أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256 ، دار النشر : دار الفکر ، تحقیق : السید هاشم الندوی
از عمرو بن شاس روایت شده است که رسول خدا (صلى الله علیه وآله) به او فرمودند : « مرا آزار دادی!»
گفتم : ای رسول خدا ! دوست ندارم که شما را آزار دهم !
فرمودند : هرکس علی را آزار دهد ، مرا آزرده است !
شبیه این روایت را علمای دیگر اهل سنت از جمله احمد بن حنبل در مسند خویش نقل کرده‌اند :
مسند أحمد بن حنبل ج 3 ص 483 ش 16002 ، اسم المؤلف: أحمد بن حنبل أبو عبدالله الشیبانی الوفاة: 241 ، دار النشر : مؤسسة قرطبة – مصر
الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار (مصنف ابن أبی شیبة) ج 6 ص 371 ش 32108 ، اسم المؤلف: أبو بکر عبد الله بن محمد بن أبی شیبة الکوفی الوفاة: 235 ، دار النشر : مکتبة الرشد - الریاض - 1409 ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : کمال یوسف الحوت ترجمه عمرو بن شاس :
در کتب مختلف مربوط به صحابه ، عمرو بن شاس را جزو صحابه معرفی کرده و نیز گفته‌اند که او از اصحاب صلح حدیبیه (بیعت رضوان) بوده است :
... عمرو ابن شأس الأسلمی وکان من أصحاب الحدیبیة
معرفة الصحابة ج 4 ص 1996 ش 5013 ، اسم المؤلف: لأبی نعیم الأصبهانی الوفاة: 430
عمرو بن شاس اسلمی ، که از اصحاب حدیبیه است .
شبیه این عبارت ، در آدرس‌های ذیل نیز آمده است :
أسد الغابة فی معرفة الصحابة ج 4 ص 254 ش 3945 اسم المؤلف: عز الدین بن الأثیر أبی الحسن علی بن محمد الجزری الوفاة: 630هـ ، دار النشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت / لبنان - 1417 هـ - 1996 م ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : عادل أحمد الرفاعی
الإصابة فی تمییز الصحابة ج 4 ص 645 ش 5870 اسم المؤلف: أحمد بن علی بن حجر أبو الفضل العسقلانی الشافعی الوفاة: 852 ، دار النشر : دار الجیل - بیروت - 1412 - 1992 ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : علی محمد البجاوی
مشخص است که این صحابی ، رسول خدا (صلى الله علیه وآله) را آزار داده است و مشمول عموم این آیه می‌شود . 2- مردی که در لعان دروغ بگوید :
1- وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَیْهِ إِنْ کَانَ مِنَ الْکَاذِبِینَ
سوره نور آیه 7
و (گواهی مرد در دفعه) پنجم (در لعان) این است لعنت خدا بر او باد اگر از دروغگویان باشد .
لعان یک حکم شرعی و مخصوص به مسلمانان است ؛ بنا بر این ، لعنت در این آیه مخصوص یک شخص مسلمان است . اهل سنت در تشریع این حکم چنین روایت می‌کنند که :
عن بن عَبَّاسٍ أَنَّ هِلَالَ بن أُمَیَّةَ قَذَفَ امْرَأَتَهُ عِنْدَ النبی صلى الله علیه وسلم بِشَرِیکِ بن سَحْمَاءَ فقال النبی صلى الله علیه وسلم الْبَیِّنَةَ أو حَدٌّ فی ظَهْرِکَ فقال یا رَسُولَ اللَّهِ إذا رَأَى أَحَدُنَا على امْرَأَتِهِ رَجُلًا یَنْطَلِقُ یَلْتَمِسُ الْبَیِّنَةَ فَجَعَلَ النبی صلى الله علیه وسلم یقول الْبَیِّنَةَ وَإِلَّا حَدٌّ فی ظَهْرِکَ فقال هِلَالٌ وَالَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ إنی لَصَادِقٌ فَلَیُنْزِلَنَّ الله ما یُبَرِّئُ ظَهْرِی من الْحَدِّ فَنَزَلَ جِبْرِیلُ وَأَنْزَلَ علیه « وَالَّذِینَ یَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ » فَقَرَأَ حتى بَلَغَ « إن کان من الصَّادِقِینَ » فَانْصَرَفَ النبی صلى الله علیه وسلم فَأَرْسَلَ إِلَیْهَا فَجَاءَ هِلَالٌ فَشَهِدَ وَالنَّبِیُّ صلى الله علیه وسلم یقول إِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ أَنَّ أَحَدَکُمَا کَاذِبٌ فَهَلْ مِنْکُمَا تَائِبٌ
صحیح البخاری ج 4 ص 1772 ش 4470 ، اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256 ، دار النشر : دار ابن کثیر , الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا
از ابن عباس روایت شده است که گفت : هلال بن امیه به همسر خود نزد رسول خدا (صلى الله علیه وآله) تهمت زنا زد ؛ رسول خدا (صلى الله علیه وآله) به او فرمودند : یا شاهد آورده و یا تو را شلاق می‌زنم ! گفت : ای رسول خدا ! آیا وقتی شخصی ببیند که کسی با همسر او همبستر شده است ، آیا به دنبال شاهد می‌رود ؟
رسول خدا (صلى الله علیه وآله) فرمودند : یا شاهد یا شلاق !
هلال در پاسخ گفت : قسم به خدا من راستگو هستم ؛ و قطعا خداوند آیه‌ای نازل خواهد کرد تا من را تبرئه کند !
جبرئیل نازل شده و آیه «والذین یرمون» تا «ان کان من الصادقین» را نازل کرد . رسول خدا (صلى الله علیه وآله) بازگشته و کسی را به نزد همسر هلال فرستادند . او آمده و هلال بار دیگر شهادت داد .
رسول خدا (صلى الله علیه وآله) فرمودند : خداوند می‌داند که یکی از شما دروغگو است ! آیا دروغگو نمی‌خواهد توبه کند ؟
همچنین روایت می‌کند که :
بَاب « وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَةَ اللَّهِ علیه إن کان من الْکَاذِبِینَ »
... عن سَهْلِ بن سَعْدٍ أَنَّ رَجُلًا أتى رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم فقال یا رَسُولَ اللَّهِ أَرَأَیْتَ رَجُلًا رَأَى مع امْرَأَتِهِ رَجُلًا أَیَقْتُلُهُ فَتَقْتُلُونَهُ أَمْ کَیْفَ یَفْعَلُ فَأَنْزَلَ الله فِیهِمَا ما ذُکِرَ فی الْقُرْآنِ من التَّلَاعُنِ فقال له رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم قد قضى فِیکَ وفی امْرَأَتِکَ قال فَتَلَاعَنَا وأنا شَاهِدٌ عِنْدَ رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم فَفَارَقَهَا فَکَانَتْ سُنَّةً أَنْ یُفَرَّقَ بین الْمُتَلَاعِنَیْنِ وَکَانَتْ حَامِلًا فَأَنْکَرَ حَمْلَهَا وکان ابْنُهَا یُدْعَى إِلَیْهَا ثُمَّ جَرَتْ السُّنَّةُ فی الْمِیرَاثِ أَنْ یَرِثَهَا وَتَرِثَ منه ما فَرَضَ الله لها
الجامع الصحیح المختصر ، اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256 ، دار النشر : دار ابن کثیر , الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا
باب آیه «والخامسة أن لعنة الله علیه ان کان من الکاذبین»
از سهل بن سعد روایت شده است که شخصی به نزد رسول خدا (صلى الله علیه وآله) آمده و گفت : ای رسول خدا ! اگر شخصی مردی را همراه همسر خود ببیند ، آیا اگر او را بکشد ، او را خواهید کشت ؟ یا چه باید بکند ؟
رسول خدا (صلى الله علیه وآله) فرمودند : حکم تو و همسر تو مشخص شده است ؛ پس آن دو ملاعنه کردند ، من نیز نزد رسول خدا (صلى الله علیه وآله) شاهد بودم ؛ به همین سبب آن مرد از آن زن جدا شد ؛ و سنت این شد که مرد متلاعن از همسرش جدا شود .
همانطور که از این روایات مشخص است ؛ مرد متلاعن ، یکی از صحابه رسول خدا (صلى الله علیه وآله) بوده و همسر او نیز طبق روایات دیگر اهل سنت ، صحابیه بوده است :
صحیح البخاری ج 4 ص 1603 ش 4156 ، اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256 ، دار النشر : دار ابن کثیر , الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا
بنا بر این ، این آیه شامل مسلمانان غیر منافق نیز می‌شود . 3- شجره ملعونه :
... وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآَنِ ...
سوره إسراء آیه 60
و آن رویایی را که به تو نشان دادیم و درخت لعنت شده در قرآن را جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم ... مقصود از شجره ملعونه چیست ؟
در مورد اینکه مقصود از شجره ملعونه چیست ، تنها به ذکر کلام طبری مفسر شهیر اهل سنت ، بسنده می‌کنیم :
قوله (والشجرة الملعونة فی القرآن ... ) ولا اختلاف بین أحد أنه أراد بها بنى أمیة
تاریخ الطبری ج5 ص622
کلام خداوند که فرموده است «شجره لعنت شده در قرآن» بین هیچ‌کس در این که مقصود خداوند از این شجره ، بنی‌امیه بوده است ، اختلاف نیست !
و اهل سنت ، بسیاری از اعضای شجره ملعونه را جزو صحابه دانسته و آنان را از بزرگان دین و اولی الامر زمان خویش می‌دانند !
اگر لعن مسلمان (غیر از منافقین مشهور) نزد اهل سنت ، حرام و ممتنع است ، چگونه این مفسر شهیر اهل سنت ، مقصود از شجره ملعونه را به اجماع اهل سنت ، بنی‌امیه معرفی می‌کند ؟ 4- کسانی که حقایق دینی را بعد از آنکه نازل شد از مردم پنهان کنند :
إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ أُولَئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ
سوره بقره آیه 159
کسانی که نشانه های روشن و رهنمودی را که فرستادیم بعد از آنکه برای مردم در کتاب توضیح داده‌ایم نهفته می دارند ، آنان را خدا لعنت کرده و لعنت کنندگان لعنتشان کنند .
بخاری در صحیح خویش روایتی از ابوهریره نقل می‌کند که نشان می‌دهد او ترس داشت ، جزو کسانی باشد که این آیه شامل حال او می‌شود !
عن أبی هُرَیْرَةَ رضی الله عنه قال یَقُولُونَ إِنَّ أَبَا هُرَیْرَةَ یُکْثِرُ الحدیث ... والله لَوْلَا آیَتَانِ فی کِتَابِ اللَّهِ ما حَدَّثْتُکُمْ شیئا أَبَدًا « إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ ما أَنْزَلْنَا من الْبَیِّنَاتِ» إلى قَوْلِهِ « الرَّحِیمُ »
صحیح البخاری ج 2 ص 827 ش 2223 ، اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256 ، دار النشر : دار ابن کثیر , الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا
از ابوهریره روایت شده است که گفت : مردم می‌گویند ابوهریره زیاد روایت می‌گوید ... و قسم به خدا اگر دو آیه در کتاب خدا نبود ، من هیچ روایتی برای شما نمی‌گفتم « کسانی که نشانه های روشن و رهنمودی را که فرستادیم بعد از آنکه برای مردم در کتاب توضیح داده‌ایم نهفته می دارند ، آنان را خدا لعنت کرده و لعنت کنندگان لعنتشان کنند...»
اگر این آیه تنها مخصوص غیر مسلمانان ، یا مسلمانان منافق مشهور نزد اهل سنت بود ، چرا ابوهریره چنین ترسی داشت ؟ 5- ظالمان :
در بسیاری از آیات قرآن کریم ، ظالمان را مورد لعن قرار داده است :
1- وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ * أُولَئِکَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَیْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
سوره آل عمران آیات86 و 87
و خداوند قوم بیدادگر را هدایت نمی‌کند ؛ آنان سزایشان این است که لعنت خدا و فرشتگان و مردم همگی بر آنان است .
2- ... فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ
سوره أعراف آیه44
... پس آواز دهنده ای در میان آنان آواز در می‌دهد که لعنت خداوند بر ستمکاران باد .
3- ... أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ
سوره هود آیه 18
هان لعنت خدا بر ستمگران باد .
4- یَوْمَ لَا یَنْفَعُ الظَّالِمِینَ مَعْذِرَتُهُمْ وَلَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّار
سوره غافر آیه 52
روزی که ستمگران را پوزش‌طلبی‌شان سودی نمی‌دهد و برای آنان لعنت است و برایشان بد‌فرجامیِ آن سرای است . ظالمان در قرآن :
در قرآن گروه‌های مختلفی به عنوان ظالم معرفی شده‌اند که بعضی از آنها به نص آیه قرآن در ابتدا مومن بوده‌اند : ا. مومنینی که کافران را به عنوان ولی خویش بگیرند :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا آَبَاءَکُمْ وَإِخْوَانَکُمْ أَوْلِیَاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْکُفْرَ عَلَى الْإِیمَانِ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
سوره توبة آیه 23
ای کسانی که ایمان آورده‌اید ، اگر پدارنتان و برادرانتان کفر را بر ایمان ترجیح دهند ، آنان را به دوستی مگیرید ، و هر کس از میان شما آنان را به دوستی گیرد ، آنان همان ستمکارانند .
إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
سوره ممتحنة آیه 9
قطعا خداوند شما را از دوستی کسانی باز می‌دارد که در دین با شما جنگ کرده و شما را از خانه‌هایتان بیرون رانده و در بیرون راندنتان با یکدیگر همپشتی کرده‌اند ، و هر کس آنان را به دوستی گیرد ، آنان همان ستمگرانند . ب. مومنینی که دیگران را به سخره گیرند ، یا آنان را به نام یا القاب زشت بخوانند :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَومٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ یَکُونُوا خَیْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ یَکُنَّ خَیْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
سوره حجرات آیه 11
ای کسانی که ایمان آورده‌اید ، نباید قومی از شما قوم دیگر را ریشخند کند ، شاید آنها از اینها بهتر باشند ، و نباید زنانی ، زنان دیگر را (ریشخند کنند) ، شاید آنها از اینها بهتر باشند ؛ و از یکدیگر عیب نگیرید ، و به همدیگر لقب‌های زشت مدهید ، چه ناپسندیده است که پس از ایمان نام‌ کفر آمیز بگذارید ؛ و آنها که توبه نکنند ، ظالم و ستمگرند . ج. هر کس از حدود الهی تجاوز کند :
وَمَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
سوره بقرة آیه 229
و هر کس از حدود خدا ، تجاوز کند ، پس آنان همان ظالمان هستند .
و حدود الله نیز همانطور که در تفاسیر و روایات اهل سنت آمده است ، به معنی طاعت خداوند است :
«حدود الله» طاعة الله
الإتقان فی علوم القرآن ج 2 ص 306 ، اسم المؤلف: جلال الدین عبد الرحمن السیوطی الوفاة: 19/5/911هـ ، دار النشر : دار الفکر - لبنان - 1416هـ- 1996م ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : سعید المندوب
حدود خدا ، اطاعت خدا است .
قال بن عباس الحدود الطاعة وصله بن أبی حاتم من طریق على بن أبی طلحة عنه فی قوله تلک حدود الله یعنی طاعة الله وکأنه تفسیر باللازم لأن من أطاع وقف عند امتثال أمره واجتناب نهیه
فتح الباری شرح صحیح البخاری ج 6 ص 4 ، اسم المؤلف: أحمد بن علی بن حجر أبو الفضل العسقلانی الشافعی الوفاة: 852 ، دار النشر : دار المعرفة - بیروت ، تحقیق : محب الدین الخطیب
ابن عباس گفته است حدود ، همان اطاعت است ؛ این روایت را ابن ابی حاتم نقل کرده است که «تلک حدود الله» یعنی اطاعت خداوند ؛ و شاید این تفسیر به ملازم باشد ، زیرا هرکس که از خدا اطاعت کند ، در نزد امتثال اوامر و پرهیز از بدی‌ها است .
بنا بر این هر کس از اطاعت خدا ، خارج شود ، ظالم است ، و هرکه ظالم بود ، ملعون ، خواه صحابی و خواه غیر صحابی ؛ و هر کدام از صحابه که معصیت خداوند کرده باشند ، داخل در این لعن خواهند بود . د. هر کس به غیر آنچه خداوند نازل کرده حکم نماید :
وَمَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُون
سوره مائدة آیه 45
و کسانی که به موجب آنچه خداوند نازل کرده داوری نکرده‌اند ، آنان خود ستمگرانند .
طبق سخنان علمای اهل سنت ، لشگریان امیرمومنان علی علیه السلام ، معاویه و لشکر او را حاکم به غیر ما أنزل الله و ظالم معرفی کرده‌اند .
طبری در تاریخ خویش می‌گوید ، یزید بن قیس ارحبی که ابن حجر در الاصابة ج 6 ص 702 ش 9414 او را جزو صحابه معرفی کرده است ، در مورد معاویه و لشگر او می‌گوید :
إن المسلم السلیم من سلم دینه ورأیه وإن هؤلاء القوم والله إن یقاتلوننا على إقامة دین رأونا ضیعناه وإحیاء حق رأونا أمتناه وإن یقاتلوننا إلا على هذه الدنیا لیکونوا جبابرة فیها ملوکا فلو ظهروا علیکم لا أراهم الله ظهورا ولا سرورا لزموکم بمثل سعید والولید وعبدالله بن عامر السفیه الضال ... فقاتلوا عباد الله القوم الظالمین الحاکمین بغیر ما أنزل الله ...
تاریخ الطبری ج 3 ص 86 ، اسم المؤلف: لأبی جعفر محمد بن جریر الطبری الوفاة: 310 ، دار النشر : دار الکتب العلمیة – بیروت
مسلمان درست ، کسی است که دین و نظر او صحیح باشد ؛ و قسم به خدا این گروه با ما برای اقامه دینی که ما آن را تضییع کرده باشیم ، یا حقی که آن را زیر پا گذاشته باشیم ، نمی‌جنگند ؛ تنها با ما برای دنیا می‌جنگند تا در آن سرکشی کرده و پادشاهی کنند ؛ و خدای ناکرده اگر بر شما غالب شوند ، امثال سعید و ولید و عبد الله بن عامر نادان و گمراه را بر شما والی خواهند کرد ! ... بندگان خدا ! با این قوم ظالم حاکم به غیر ما انزل الله بجنگید ... ظالمان در روایات : صحابه ، صحابه را به عنوان ظالم معرفی کرده‌اند !
طبق روایت صحیح بخاری ، عباس عموی رسول خدا (صلى الله علیه وآله) ، امیرمومنان علی علیه‌السلام را به عنوان ظالم معرفی می‌کند !
... فقال هل لک فی عَلِیٍّ وَعَبَّاسٍ فَأَذِنَ لَهُمَا قال الْعَبَّاسُ یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ اقْضِ بَیْنِی وَبَیْنَ الظَّالِمِ اسْتَبَّا ...
صحیح البخاری ج 6 ص 2663 ش 6875 ، اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256 ، دار النشر : دار ابن کثیر , الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا
دربان به نزد عمر آمده و گفت : آیا به علی و عباس اجازه ورود می‌دهی ؟ عمر اجازه داد ؛ عباس گفت : ای امیرمومنان ! بین من و این ظالم قضاوت کند و سپس به هم دشنام دادند !
این روایت ، به خوبی ثابت می‌کند که طبق مدارک اهل سنت ، ممکن است یکی از صحابه ظالم باشد ، و طبق آیه قرآن هرکسی که ظالم باشد ، مورد لعن الهی قرار می‌گیرد . 6- پیمان‌شکنان و فسادکنندگان در زمین و آنان که آنچه خدا دستور وصل آن را داده (صله رحم) قطع کنند :
1- وَالَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولَئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ
سوره رعد آیه 25
و کسانی که پیمان خدا را پس از بستن آن می‌شکنند و آنچه را خدا پیمان به پیوستن آن فرمان داده می‌گسلند و در زمین فساد می کنند ، بر ایشان لعنت است و بدفرجامی آن سرای ایشان را است .
2- فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَکُمْ * أُولَئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُمْ
سوره محمد آیات 22 و 23
پس امید بستید که چون برگشتید در زمین فساد کنید و خویشاوندی‌های خود را از هم بگسلید * اینان همان کسانی هستند که خدا آنان را لعنت کرده و ایشان را ناشنوا و چشم‌هایشان را نابینا کرده است .
طبق اقرار علمای اهل سنت ، این آیه لعن قاطع رحم را ، حتی از امت رسول خدا (صلى الله علیه وآله) و از کسانی که اهل سنت او را اولی الامر می‌دانند ، ثابت می‌کند .
ذهبی روایتی از احمد بن حنبل نقل می‌کند که به این آیه برای جواز لعن یزید بن معاویه استدلال کرده است :
وقال له ولده صالح إن قوما ینسبوننا إلى تولی یزید فقال یا بنی وهل یوالی یزید أحد یؤمن بالله والیوم الآخر فقال لم لا تلعنه قال وکیف لا ألعن من لعنه الله قال تعالى «فهل عسیتم إن تولیتم أن تفسدوا فی الأرض وتقطعوا أرحامکم أولئک الذین لعنهم الله فأصمهم وأعمى أبصارهم» فهل یکون فساد أعظم من نهب المدینة وسبی أهلها وقتل سبعمائة من قریش والأنصار وقتل عشرة آلاف ممن لم یعرف من عبد أو حر حتى وصلت الدماء إلى قبر رسول الله صلى الله علیه وسلم وامتلأت الروضة ثم ضرب الکعبة بالمنجنیق وهدمها وأحرقها
المنتقى من منهاج الاعتدال فی نقض کلام أهل الرفض والاعتزال ج 1 ص 289 ، اسم المؤلف: أبو عبد الله محمد بن عثمان الذهبی الوفاة: 748هـ ، دار النشر : ، تحقیق : محب الدین الخطیب
روزی صالح ، فرزند احمد بن حنبل به او گفت : ای پدر ! عده‌ای ما را به عنوان محبان یزید معرفی می‌کنند !
در پاسخ گفت : ای پسر ! آیا کسی که به خدا و روز آخر ایمان دارد می‌تواند یزید را دوست داشته باشد ؟!
صالح گفت : پس چرا او را لعنت نمی‌کنی؟!
احمد بن حنبل در پاسخ گفت : چگونه کسی را که خداوند لعنت کرده است ، لعنت نکنم ! خداوند فرموده است « فهل عسیتم إن تولیتم أن تفسدوا فی الأرض وتقطعوا أرحامکم أولئک الذین لعنهم الله فأصمهم وأعمى أبصارهم» ؛ آیا فسادی بیشتر از غارت مدینه و اسیر گرفتن اهل آن و کشتن هفتصد نفر از قریش و انصار ، و کشتن ده‌هزار نفر ناشناس از آزاد و بنده تا جایی که خون به قبر رسول خدا (صلى الله علیه وآله) رسید و روضه شریفه پر از خون شد ، و حمله به کعبه با منجنیق و خراب کردن و سوزاندن آن هست ؟
شبیه همین روایت در مصادر ذیل نیز نقل شده است :
منهاج السنة النبویة ج 4 ص 565 ، اسم المؤلف: أحمد بن عبد الحلیم بن تیمیة الحرانی أبو العباس الوفاة: 728 ، دار النشر : مؤسسة قرطبة - 1406 ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : د. محمد رشاد سالم
الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة ج 2 ص 635 ، اسم المؤلف: أبو العباس أحمد بن محمد بن علی ابن حجر الهیثمی الوفاة: 973هـ ، دار النشر : مؤسسة الرسالة - لبنان - 1417هـ - 1997م ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : عبد الرحمن بن عبد الله الترکی - کامل محمد الخراط
غذاء الألباب شرح منظومة الأداب ج 1 ص 95 ، اسم المؤلف: محمد بن أحمد بن سالم السفارینی الحنبلی الوفاة: 1188هـ ، دار النشر : دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان - 1423هـ - 2002م ، الطبعة : الثانیة ، تحقیق : محمد عبد العزیز الخالدی 7- کسی که زنان پاکدامن را متهم به بی‌عفتی کند :
إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیَا وَالْآَخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ
سوره نور آیه 23
بی گمان کسانی که به زنان پاکدامن بی‌خبر و با ایمان نسبت زنا می‌دهند ، در دنیا و آخرت لعنت شده‌اند و برای آنها عذابی سخت خواهد بود .
این آیه طبق روایات اهل سنت ، در ماجرای تهمت زدن صحابه به عائشه نازل شده است . و کسانی که این تهمت را به عائشه زدند ، گروهی از صحابه از جمله حسان بن ثابت ، مسطح بن أثاثة و ... بودند .
بخاری در صحیح خویش از عائشه نقل می‌کند که گفت :
... فَعَثَرَتْ أُمُّ مِسْطَحٍ فی مِرْطِهَا فقالت تَعِسَ مِسْطَحٌ فقلت لها بِئْسَ ما قُلْتِ أَتَسُبِّینَ رَجُلًا شَهِدَ بَدْرًا فقالت أَیْ هَنْتَاهْ أولم تَسْمَعِی ما قال قالت وَقُلْتُ وما قال فَأَخْبَرَتْنِی بِقَوْلِ أَهْلِ الْإِفْکِ ...
صحیح البخاری ج 4 ص 1519 ش 3910 ، اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256 ، دار النشر : دار ابن کثیر , الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا
ام مسطح به زمین خورد و گفت : مسطح (فرزندش که صحابی و از اهل بدر بود) نابود شود ! به او گفتم : چه بد سخنی گفتی ! آیا به کسی که در جنگ بدر شرکت کرده است دشنام می‌دهی ؟
در پاسخ گفت : وای از مصیبت ! آیا نشنیده‌ای که او چه گفته است ؟
گفتم چه گفته است؟
در پاسخ همان سخنان اهل افک (تهمت عائشه به زنا)‌را مطرح کرد !
بنا بر این ، این لعن نیز شامل گروهی از مسلمانان و صحابه می‌شود ! 8- کسی که از روی عمد مسلمانی را بکشد :
وَمَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا
سوره نساء آیه 93
و هرکس مومنی را عمدا بکشد کیفرش دوزخ است که در آن ماندگار خواهد بود و خدا بر او خشم می گیرد و لعنتش می کند و عذابی بزرگ برایش آماده ساخته است .
طبق روایات اهل سنت ، این آیه ، جزو آخرین آیاتی است که نازل شد ، و شان نزول آن ، در مورد مسلمانی بود که یکی از مسلمانان را کشت ، و سپس فراری شده و مرتد گردید .
حدثنا أبو زرعة ، ثنا یحیى بن عبد الله ، حدثنی ابن لهیعة ، حدثنی عطاء ابن دینار عن سعید بن جبیر فی قوله ومن یقتل مؤمنا متعمدا فجزاؤه جهنم قال : نزلت فی مقیس بن ضبابة الکنانی ، وذلک انه اسلم واخوه هشام بن ضبابة ، وکان بالمدینة فوجد مقیس اخاه هشاما ذات یوم قتیلا فی الانصار فی بنی النجار ، فانطلق إلى النبی صلى الله علیه وسلم ، فاخبره بذلک ، فارسل رسول الله صلى الله علیه وسلم رجلا من قریش من بنی فهر ومعه مقیس إلى بنی النجار ومنازلهم یومئذ بقباء ان ادفعوا إلى مقیس قاتل اخیه ان علمتم ذلک والا فادفعوا الیه الدیة ، فلما جاءهم الرسول ، قالوا : السمع والطاعة لله وللرسول ، والله ما نعلم له قاتلا ولکن نؤدی الدیة فدفعوا إلى مقیس مائة من الابل دیة اخیه ، فلما انصرف مقیس والفهری راجعین من قباء إلى المدینة وبینهما ساعة ، عمد مقیس إلى الفهری رسول رسول الله صلى الله علیه وسلم فقتله ، وارتد عن الاسلام
تفسیر ابن أبی حاتم ج 3 ص 1037 ، اسم المؤلف: عبد الرحمن بن محمد بن إدریس الرازی الوفاة: 327 ، دار النشر : المکتبة العصریة - صیدا ، تحقیق : أسعد محمد الطیب
از سعید بن جبیر در مورد آیه «ومن یقتل مومنا متعمدا» روایت شده است که در مورد مقیس بن ضبابة الکنانی نازل شده است ؛ او و برادرش اسلام آوردند و در مدینه ساکن بودند ؛ روزی مقیس برادرش را کشته در میان انصار بنی النجار دید ؛ به نزد رسول خدا (صلى الله علیه وآله) رفته و به آن حضرت خبر داد ؛ حضرت شخصی از بنی فهر از قریش را به همراه مقیس به بنی النجار فرستادند تا یا به مقیس قاتل برادرش را معرفی کنند و یا در صورت جهل ، به او دیه بدهند ؛ آنها گفتند : سمعا و طاعة ؛ قسم به خدا ما قاتل او را نمی‌شناسیم ، اما دیه او را می‌دهیم . و به مقیس صد شتر به عنوان دیه برادرش دادند .
وقتی مقیس و فهری باز می‌گشتند ، مقیس به فهری که نماینده رسول خدا (صلى الله علیه وآله) بود حمله‌ور شده و او را کشت و از اسلام مرتد شد !...
همچنین از روایات اهل سنت چنین بر می‌آید که این حکم ، حکم مسلمان است ، و نه کافر . زیرا می‌گویند اگر کافر اسلام آورد ، حکم قتل نفس مسلمان از او برداشته می‌شود ، اما اگر مسلمانی یک مسلمان را متعمدا بکشد ، توبه‌اش مقبول نیست .
عن سَعِیدِ بن جُبَیْرٍ قال أَمَرَنِی عبد الرحمن بن أَبْزَى قال سَلْ بن عَبَّاسٍ عن هَاتَیْنِ الْآیَتَیْنِ ما أَمْرُهُمَا « ولا تَقْتُلُوا النَّفْسَ التی حَرَّمَ الله إلا بِالْحَقِّ »« وَمَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا » فَسَأَلْتُ بن عَبَّاسٍ فقال لَمَّا أُنْزِلَتْ التی فی الْفُرْقَانِ قال مُشْرِکُو أَهْلِ مَکَّةَ فَقَدْ قَتَلْنَا النَّفْسَ التی حَرَّمَ الله وَدَعَوْنَا مع اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وقد أَتَیْنَا الْفَوَاحِشَ فَأَنْزَلَ الله « إلا من تَابَ وَآمَنَ » الْآیَةَ فَهَذِهِ لِأُولَئِکَ وَأَمَّا التی فی النِّسَاءِ الرَّجُلُ إذا عَرَفَ الْإِسْلَامَ وَشَرَائِعَهُ ثُمَّ قَتَلَ فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ ...
صحیح البخاری ج 3 ص 1399 ش 3642 ، اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: 256 ، دار النشر : دار ابن کثیر , الیمامة - بیروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا
از سعید بن جبیر روایت شده است که عبد الرحمن بن ابزی به من دستور داد که از ابن عباس در مورد این دو آیه سوال کنم که حکم آنها چیست « ولا تَقْتُلُوا النَّفْسَ التی حَرَّمَ الله إلا بِالْحَقِّ »« وَمَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا ».
از ابن عباس سوال کردم ؛ او گفت : وقتی آیه‌ای که در سوره فرقان است (ولا تقتلو) نازل شد ، مشرکین مکه گفتند ما خون ناحق ریخته‌ایم و بت‌پرستیده‌ایم ، و مرتکب فواحش شده‌ایم ، خداوند این آیه را نازل کرد که «الا من تاب وآمن» این برای این گروه (مشرکین) است ؛ اما آیه‌ای که در سوره نساء است (ومن یقتل مومنا) ، پس انسان وقتی اسلام و شرایع آن را آموخت ، سپس کسی را کشت ، جزای او جهنم است ...
بنا براین ، این آیه نیز خاص به مسلمانان است . 9- بزرگانی از امت‌ها که در جهنم عذاب می‌شوند :
وَقَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَکُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا * رَبَّنَا آَتِهِمْ ضِعْفَیْنِ مِنَ الْعَذَابِ وَالْعَنْهُمْ لَعْنًا کَبِیرًا
سوره أحزاب آیات 67 و 68
و می‌گویند : پرودگارا ! ما رؤسا و بزرگتران خویش را اطاعت کردیم ؛ و ما را از راه به در کردند !
پرودگارا ! آنان را دو چندان عذاب ده و لعنتشان کن لعنتی بزرگ !
طبق روایات اهل سنت ، صحابه ، این آیه را بر بزرگانی از مسلمانان و صحابه تطبیق کرده‌اند ؛ از جمله محمد بن ابی بکر & که این آیه را بر تبعیت از عثمان تطبیق می‌کرد :
فدخل محمد بن أبی بکر بعد ذلک وهو یرى أنه قد قتل فلما رآه قاعدا قال آلا أراکم قیاما حول نعثل وأخذ بلحیته فجره من البیت إلى باب الدار وهو یقول بدلت کتاب الله وغیرته یا نعثل فقال عثمان رضی الله عنه لست بنعثل ولکنی أمیر المؤمنین وما کان أبوک لیأخذ بلحیتی فقال محمد لا یقبل منا یوم القیامة أن نقول «ربنا أطعنا سادتنا وکبراءنا فأضلونا السبیل» الأحزاب 67
تاریخ المدینة المنورة (أخبار المدینة) ج 2 ص 291 ، اسم المؤلف: أبو زید عمر بن شبة النمیری البصری الوفاة: 262هـ ، دار النشر : دار الکتب العلمیة - بیروت - 1417هـ-1996م ، تحقیق : علی محمد دندل ویاسین سعد الدین بیان
تاریخ مدینة دمشق وذکر فضلها وتسمیة من حلها من الأماثل ج 39 ص 403 ، اسم المؤلف: أبی القاسم علی بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله الشافعی الوفاة: 571 ، دار النشر : دار الفکر - بیروت - 1995 ، تحقیق : محب الدین أبی سعید عمر بن غرامة العمری
البدایة والنهایة ج 7 ص 185 ، اسم المؤلف: إسماعیل بن عمر بن کثیر القرشی أبو الفداء الوفاة: 774 ، دار النشر : مکتبة المعارف - بیروت
محمد بن ابی بکر ، وارد خانه عثمان شده و چنین می‌پنداشت که عثمان کشته شده است ؛ وقتی او را دید که نشسته است ، گفت : چرا شما را می‌بینم که دور او ایستاده‌اید ؟
سپس ریش عثمان را گرفته و او را کشید و از در خانه بیرون آورد و می‌گفت : کتاب خدا را تغییر دادی ای نعثل !
عثمان گفت : من نعثل نیستم ! من امیرالمومنینم ! و پدر تو نیز ریش من را نمی‌گرفت !
محمد گفت : روز قیامت از ما قبول نمی‌کنند که بگوییم « ربنا أطعنا سادتنا وکبراءنا فأضلونا السبیل»
همچنین جبلة بن عمرو انصاری از سران هجوم به عثمان و از صحابه می‌گوید :
وقیل لجبلة فی أمر عثمان وسئل الکف عنه فقال: والله لا ألقى الله غداً فأقول " إنا أطعنا سادتنا فأضلونا السبیل "
أنساب الأشراف ج 2 ص 274 ، اسم المؤلف: أحمد بن یحیى بن جابر البلاذری (المتوفى : 279هـ) الوفاة: 279
به جبله در مورد عثمان سخن گفته و از او خواستند که از عثمان دست بردارد .
گفت : قسم به خداوند ، خدا را فردا چنین نخواهم دید که بگویم « إنا أطعنا سادتنا فأضلونا السبیل»
ترجمه جبلة بن عمرو الانصاری ، در بخش صحابه‌ای که به عثمان دشنام داده‌اند ، خواهد آمد .
شبیه همین سخن از حجاج بن عدی (یا غزی) انصاری نقل شده است :
فلما قدم على معاویة کتاب علی مع الحجاج بن عدی الأنصاری ... وقال یا حجاج أنت صاحب زید بن ثابت یوم الدار قال نعم فإن کان بلغک وإلا أحدثک قال هات قال أشرف علینا زید بن ثابت وکان مع عثمان فی الدار وقال یا معشر الأنصار انصروا الله مرتین فقلت یا زید إنا نکره أن نلقی الله فنقول کما قال القوم «ربنا إنا أطعنا سادتنا وکبراءنا فأضلونا السبیلا»
الإمامة والسیاسة ج 1 ص 72 ، اسم المؤلف: أبو محمد عبد الله بن مسلم ابن قتیبة الدینوری الوفاة: 276هـ. ، دار النشر : دار الکتب العلمیة - بیروت - 1418هـ - 1997م. ، تحقیق : خلیل المنصور
وقتی نامه علی علیه‌السلام توسط حجاج بن عدی انصاری به دست معاویه رسید ، ... معاویه گفت : ای حجاج ! تو بودی که در روز حمله به خانه عثمان ، با زید بن ثابت ، ماجرایی داشتی ؟
گفت آری ! اگر خبر به تو رسیده است که هیچ ! اما اگر نرسیده برای تو بگویم !
معاویه گفت : بگو ! گفت : زید بن ثابت به همراه عثمان در خانه بود و از بالا رو به ما کرده و دو بار گفت : ای انصار ! خدا را یاری کنید !
من در پاسخ گفتم : ای زید ، ما دوست نداریم که روز قیامت خدا را ملاقات کرده و بگوییم « ربنا إنا أطعنا سادتنا وکبراءنا فأضلونا السبیلا»
البته شبیه همین ماجرا بدون ذکر زمان گفتن آن ، در مدارک دیگر نیز آمده است :
تاریخ المدینة المنورة أخبار المدینة ج 2 ص 280 ش 2278 ، اسم المؤلف: أبو زید عمر بن شبة النمیری البصری الوفاة: 262هـ ، دار النشر : دار الکتب العلمیة - بیروت - 1417هـ-1996م ، تحقیق : علی محمد دندل ویاسین سعد الدین بیان
المعجم الکبیر ج 3 ص 223 ، اسم المؤلف: سلیمان بن أحمد بن أیوب أبو القاسم الطبرانی الوفاة: 360 ، دار النشر : مکتبة الزهراء - الموصل - 1404 - 1983 ، الطبعة : الثانیة ، تحقیق : حمدی بن عبدالمجید السلفی
معرفة الصحابة ج 2 ص 727 ش 507 ، اسم المؤلف: لأبی نعیم الأصبهانی الوفاة: 430 10- دروغگویان :
فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ
سوره آل عمران آیه 61
پس هرکس در باین پس از دانشی که تو را حاصل آمده با تو محاجه کند بگو بیایید پسرانمان را و پسرانتان را و زنانمان را و زنانتان را و ما خویشان خود را و شما خویشان نزدیک خود را فرا خوانیم ؛ سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم
در بسیاری از تفاسیر اهل سنت ، در ذیل این آیه چنین آورده شده است که :
«ثم نبتهل» ثم نتباهل بأن نقول بهلة الله على الکاذب منا ومنکم
مباهله می‌کنیم ، یعنی می‌گوییم نفرین خدا بر دروغگو چه از ما و چه از شما !
بنا بر این دروغگو چه مسلمان و چه غیر مسلمان مورد لعن قرار می‌گیرد .
الکشاف عن حقائق التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل ج 1 ص 395 ، اسم المؤلف: أبو القاسم محمود بن عمر الزمخشری الخوارزمی الوفاة: 538 ، دار النشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق : عبد الرزاق المهدی
تفسیر النسفی ج 1 ص 157 ، اسم المؤلف: النسفی الوفاة: 710
نهایة الأرب فی فنون الأدب ج 18 ص 88 ، اسم المؤلف: شهاب الدین أحمد بن عبد الوهاب النویری الوفاة: 733هـ ، دار النشر : دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان - 1424هـ - 2004م ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : مفید قمحیة وجماعة
کتاب التسهیل لعلوم التنزیل ج 1 ص 109 ، اسم المؤلف: محمد بن أحمد بن محمد الغرناطی الکلبی الوفاة: 741هـ ، دار النشر : دار الکتاب العربی - لبنان - 1403هـ- 1983م ، الطبعة : الرابعة
اللباب فی علوم الکتاب ج 5 ص 287، اسم المؤلف: أبو حفص عمر بن علی ابن عادل الدمشقی الحنبلی الوفاة: بعد 880 هـ ، دار النشر : دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان - 1419 هـ -1998م ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : الشیخ عادل أحمد عبد الموجود والشیخ علی محمد معوض
منبع : http://valiasr-aj.com/lib/layn/layn2.htm