با امام کاظم (علیه السلام) در سایه سار قرآن
بمناسبت ولادت با سعادت امام کاظم (علیه السلام) برخی از فرمایشات آن حضرت در باره قرآن را برای شما عزیزان می نویسم با آرزوی دعای خیر.
با امام کاظم (علیه السلام) در سایه سار قرآن
بمناسبت ولادت با سعادت امام کاظم (علیه السلام) برخی از فرمایشات آن حضرت در باره قرآن را برای شما عزیزان می نویسم با آرزوی دعای خیر.
یونس : 61 «وَ ما تَکُونُ فی شَأْنٍ وَ ما تَتْلُوا مِنْهُ مِنْ قُرْآنٍ وَ لا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلاَّ کُنَّا عَلَیْکُمْ شُهُوداً إِذْ تُفیضُونَ فیهِ وَ ما یَعْزُبُ عَنْ رَبِّکَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْبَرَ إِلاَّ فی کِتابٍ مُبینٍ»
[اى پیامبر!] در هیچ حالت و کارى نمىباشى، و هیچ بخشى از قرآن را که از سوى خداست، تلاوت نمىکنى، و [شما اى مردم!] هیچ کارى انجام نمىدهید، مگر آنکه وقتى سرگرم به آن کار هستید، گواه و شاهد شماییم. و به اندازه وزن ذرهاى در زمین و آسمان از پروردگارت پوشیده نیست و نه کوچکتر از آن ذره و نه بزرگتر از آن نیست، مگر آنکه در کتابى روشن ثبت است.
لمّا سُئلَ : ما بالُ القرآنِ لا یَزدادُ علَى النَّشرِ والدَّرسِ إلاّ غَضاضَةً ؟: لأنَّ اللّهَ تبارکَ وتعالى لم یَجعَلْهُ لِزمانٍ دونَ زَمانٍ ، ولا لِناسٍ دونَ ناسٍ ، فهُو فی کلِّ زَمانٍ جَدیدٌ ، وعِند کُلِّ قَومٍ غَضٌّ إلى یَومِ القِیامَةِ .
از امام صادق علیه السلام سؤال شد : چه سرّى است که قرآن هر چه بیشتر خوانده و بحث شود ، برتازگی و طراوت آن افزوده مى شود؟ حضرت فرمود: چون خداوند تبارک و تعالى ، آن را تنها براى زمانى خاص و مردمى خاصّ قرار نداده است . از این رو ، در هر زمانى و براى هر مردمى ، تا روز قیامت ، تازه و با طراوت است .
بحار الأنوار : 92 / 15 / 8 منتخب میزان الحکمة : 458
چه کسی راست می گوید؟
شبهه :
بعضی از عزیزان و سخنوران برای اثبات این مطلب که خواندن قرآن باید همراه با تدبر باشد به این حدیث استناد می کنند که أَلَا لَا خَیْرَ فِی قِرَاءَةٍ لَیْسَ فِیهَا تَدَبُّرٌ آیا این استدلال صحیح است؟
پاسخ :
بنده در نشریه قرآنی سراج منیر شماره 2 پاسخ مستدلی به این مطلب و دلایل دیگر آن داده ام که در صورت تمایل می توانید به آن مراجعه کنید ولی در این مجال فقط به همین قسمت از شبهه پاسخ خواهم داد؟
بسم الله الرحمان الرحیم
عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیهما السلام، قَال:
مَنْ قَرَأَ آیَةً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی صَلَاتِهِ قَائِماً یُکْتَبُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِائَةُ حَسَنَةٍ فَإِذَا قَرَأَهَا فِی غَیْرِ صَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ- عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ إِنِ اسْتَمَعَ الْقُرْآنَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ حَسَنَةً وَ إِنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ لَیْلًا صَلَّتْ عَلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ حَتَّى یُصْبِحَ وَ إِنْ خَتَمَهُ نَهَاراً صَلَّتْ عَلَیْهِ الْحَفَظَةُ حَتَّى یُمْسِیَ وَ کَانَتْ لَهُ دَعْوَةٌ مُجَابَةٌ وَ کَانَ خَیْراً لَهُ مِمَّا بَیْنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ قُلْتُ هَذَا لِمَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَمَنْ لَمْ یَقْرَأْ قَالَ یَا أَخَا بَنِی أَسَدٍ إِنَّ اللَّهَ جَوَادٌ مَاجِدٌ کَرِیمٌ إِذَا قَرَأَ مَا مَعَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ ذَلِکَ.
امام حسین (علیه السلام) فرمود: هر کس یک آیه از کتاب خداى عز و جل را در نمازش در حال ایستاده بخواند در برابر هر حرفى خداوند صد حسنه برایش بنویسد، و اگر در غیر از نماز بخواند بهر حرفى ده حسنه بنویسد، و اگر قرآن را گوش دهد بهر حرفى یک حسنه برایش بنویسد، و اگر قرآن را شبانه ختم کند فرشتگان تا صبح براى او رحمت فرستند، و اگر روز آن را ختم کند تا شام فرشتگان نگهبان (در روز) بر او رحمت فرستند، و یک دعاى مستجاب شده نزد خداوند دارد، و این ختم قرآن براى او بهتر است از آنچه میان زمین و آسمان است، راوی گوید من عرض کردم: این پاداش آن کسى است که همه قرآن را بخواند و اگر کسى همه آن را نخواند (چه پاداشى دارد)؟ فرمود: اى برادر اسدى خداوند بخشنده و بزرگوار و کریم است هر چه از قرآن که بلد باشد و بخواند خداوند این پاداش را باو میدهد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج2، ص: 611
التماس دعا
حدیث نورانی از کتاب ارشاد القلوب الی الصواب
باب نوزدهم بهرهگیرى از قرائت قرآن مجید
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ لَتَصْدَأُ کَمَا یَصْدَأُ الْحَدِیدُ وَ إِنَّ جَلَاءَهَا قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ.
پیامبر خدا (صلى اللَّه علیه و آله و سلم) فرمود: این دلها چون آهن زنگار مىگیرد، و جلا و پاک کردن آنها به وسیله خواندن قرآن است.
با امام کاظم (علیه السلام) در سایه سار قرآن
بمناسبت ولادت با سعادت امام کاظم (علیه السلام) برخی از فرمایشات آن حضرت در باره قرآن را برای شما عزیزان می نویسم با آرزوی دعای خیر.
حکایت اول :
چه خوش است صوت قران زتو دلربا شنیدن *** به رخت نظاره کردن سخن خداشنیدن
درحالات علامه بحرالعلوم آورده اند :
روزی بحرالعلوم واردحرم مطهرامام علی (علیه السلام) شد و بیت فوق را زمزمه کرد.
یکی از حاضران پرسید: سبب خواندن این بیت چه بود؟
فرمود:هنگامی که وارد حرم شدم دیدم حجة بن الحسن(عجل الله تعالی فرجه الشریف ) درناحیه بالای نشسته با صدای بلند و زیبا
قران تلاوت می کند. چون صدای آن بزرگوار راشنیدم این شعرراخواندم.( بحار ج/53 ص/302 هشتصد نکته درباره قرآن ص/227)
حکایت دوم :
روزى به (ابوعمر ذازان فارسى) برخورد کردم. گفتم : ابو عمر چقدر قرآن را زیبا می خوانی ! اینگونه قرائت را از که آموخته اى ؟ تبسمى کرد و گفت : روزی امیرالمؤمنین (علیه السّلام) از کنار من رد می شد ومن شعر می خواندم در حالی که از هر لحاظ (چهره ، اخلاق و صوت) زیبا بودم ایشان از حُسن صوت من ، تعجب کردند، و فرمودند: اى ذازان ، چرا با این صداى زیبا قرآن نمى خوانى؟
عرضه داشتم : چگونه قرآن بخوانم درحالی که از قرآن بقدر آنچه که در نماز خوانده مى شود، بیشتر حفظ نیستم .فرمود: نزدیک من بیا نزدک شدم ، کلماتی در گوشم گفت که نفهمیدم ، بعد فرمود: دهانت را بگشا و در آنحال با آب دهان مبارکش ، دهانم را متبرک گردانید. بخداوند سوگند اى سعد! بعد از آن لحظه احساس کردم ، تمام قرآن را با اعراب و حمزه و شرائط دیگر، حفظ کرده و مى دانم و بعد از آن ، در مورد قرآن ، به هیچ کس محتاج نشده و نیازى به سؤال پیدا نکردم.(الخرائج و الجرائح / ج1 / 195 / الباب الثانی فی معجزات أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام / بحار: 41/ 195 ح 6)
پرسش و پاسخ :
1-علم تجوید چیست؟ و ازکجا آمده؟
مقدمه : بیان شد که در روایت ، ترتیل تعریف شده به اداء حروف و حفظ وقوف.
عبارت ( اداء الحروف ) در حدیث امام علی (علیه السلام) در تعریف ترتیل قرآن بمعنای رعایت قواعد تجوید در قرائت قرآن است . زیرا بدیهی است که اداء کامل حروف در کلام عرب منحصر در رعایت کامل مخارج ، احکام و صفات حروف است که سه موضوع اصلی تشکیل دهنده علم تجوید است .
علم قرائت، دارای چهار رکن اساسی است:
1. تجوید 2. وقف و ابتداء 3. صوت 4. لحن.
که همگی ریشه کاملا روایی دارند .
در بین این چهار اصل، تجوید مهمترین و اساسیترین رکن قرائت قرآن میباشد.«تجوید» از نظر لغوی از ماده (ج و د ) ومصدر باب«تفعیل»، مترادف کلمة«تحسین» و به معنای نیکو گردانیدن است. و در اصطلاح علم قرائت عبارت است از: «مجموعه قواعدی که رعایت آنها موجب ادای حرف به شکل صحیح میشود.» علم تجوید بهطور کلی به سه بخش اصلی با عناوین«مخارج حروف» ،«صفات حروف» و«احکام حروف» تقسیم می گردد.
علم تجوید، علمی است که باعث صیانت حروف و کلمات از دستخوردگی و بیان نادرست آنان میگردد، که اگر آن را تنها در رابطه با قرآن که شیواترین، فصیحترین و کاملترین سخنان و مطالب است در نظر بگیریم، می توان گفت، رعایت قواعد تجویدی، یگانه راهی است که انسان را به قرائت صحیح و مطلوب و قرائتی شبیه به قرائت هنگام نزول آن و شکل اوّلیّه و اصلی خواندن آن نزدیک می گرداند.
بنا بر این عبارت اداء الحروف سرمنشاء علم تجوید و عبارت حفظ الوقوف سر منشاء علم وقف و ابتدا گردید که هر دو از ارکان اصلی علم قرائت هستند.
با این وصف می توان به راحتی فهمید که منشاء اصلی تدوین علم تجوید نیز فرمایش مولا امیرالمومنین (علیه السلام ) است وحتی با این سخن رعایت تجوید بخش مهمی از تحقق معنای واقعی « ورتل القرآن ترتیلا » است .
اعجاز صوتی قرآن
قران در تمام ابعادش معجزه است « قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهیرا » (اسراء/88) من جمله جنبه لفظی یعنی همان طور که بعد معنوی آن تاثیرا ت عمیقی در انسانها دارد بعد لفظی که شامل مواردی همچون اعجاز ادبی و صوتی آن است ظاهر و باطن انسانهای مستعد را متحول و قلوب و حتی اجسام بیمار انسانها را به نص صریح خودش درمان می کند. (سوره یونس آیه 57)
یکی از جنبه های اعجاز لفظی قرآن که از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در آیات و روایات زیادی به آن اشاره شده عربی بودن قرآن کریم است جالب اینکه علم تجوید مختص ادبیات عرب است که بسیاری از قواعد آن مانند رعایت کشش مد و یا غنه درادغام و اخفاء که از جمله عوامل مهم زیبایی قرائت قرآن است منحصر در قرآن است. به عنوان نمونه آیه 195 سوره شعرا می فرماید « بلسان عربی مبین » و یا فرمایش خدای متعال در آیه 103 سوره نحل « هذا لسان عربی مبین » و...
حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند: أَعْرِبُوا الْقُرْآنَ وَ الْتَمِسُوا غَرَائِبَهُ. قرآن را نیکو فصیح و بدون غلط بخوانید و عجایب آن را پی جویی کنید. (مجمعالبیان- جلد 1- صفحه 81 / بحار الأنوار (ط - بیروت) / ج89 / 106 / باب 9 فضل التدبر فی القران ص : 106)
واهمیت عربی خواندن تا اندازه ای است که حتی دستور به عربی خواندن در باره خواندن احادیث هم آمده ، آنجا که امام صادق ( علیه السلام ) فرمودند : «أَعْرِبُوا حَدِیثَنَا؛ فَإِنَّا قَوْمٌ فُصَحَاءُ» یا « أَعْرِبُوا کَلَامَنَا فَإِنَّا قَوْمٌ فُصَحَاءُ»
سخن مارا درست آشکار و فصیح ادا کنید چرا که ما اهل بیت گروهی هستیم که فصیح سخن می گوییم.
(الکافی (ط - دارالحدیث) / ج1 / ص : 126)
بسم الله الرحمان الرحیم
ترتیل در حدیث:
رسول گرامی اسلام (صلى الله علیه و آله و سلّم):
فی قولِهِ تعالى : «وَ رَتِّلِ القُرآنَ تَرتیلاً»: بَیِّنْهُ تِبیانا ، ولا تَنثُرْهُ نَثرَ البَقْلِ ، ولا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعرِ ، قِفُوا عندَ عَجائبهِ ، حَرِّکُوا بهِ القُلوبَ ، ولا یَکُن هَمُّ أحَدِکُم آخِرَ السُّورَةِ .
بسم الله الرحمان الرحیم
ترتیل در لغت :
تَرْتِیلُ القراءة: التأَنی فیها و التّمهُّلُ و تبیین الحروف و الحرکات ؛ ترتیل در قرائت یعنی : خواندن با درنگ ، همراه با دقت وبدون عجله وآشکار و واضح ادا کردن حروف وحرکات .(لسان العرب ؛ ج11 ؛ ص265)
التَّرْتِیل- [رتل]: تلحین و آهنگ در آواز خواندن نماز، خوش خوانى، خواندن آرام و آهسته.(فرهنگ ابجدی / ص : 222)
ترتیل یعنى با دقّت خواندن و درست ادا کردن کلمات و تأنى در آنهاست و این قهرا دقّت در معانى را در بر خواهد داشت.(قرشى، علىاکبر، قاموس قرآن - تهران، چاپ: ششم، 1371)
رَتَّلَ- تَرْتیلًا الکلامَ: سخن را نیکو گفت،- القُرآنَ: قرآن را با تأنّی و نیکو تلاوت کرد،- الصَّلَواتِ: نمازها را با آهنگ ویژهى خود خواند.(فرهنگ ابجدی ص422)
ترتیل در قرآن :
مزمل : 4 «... وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً»
...و قرآن را درست ،دقّت و باتأمّل بخوان.
الفرقان : 32 «وَ قالَ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتیلاً»
و کافران گفتند: چرا قرآن یک باره بر او نازل نشد؟ اینگونه [قرآن را به تدریج نازل مىکنیم] تا قلب تو را به آن استوار سازیم، و آن را بر تو با مهلت و آرامى خواندیم.
بیان آیه دوم:
اولا هیچ چیز مانند نزول آیات از طرف خدا قلب رسول خدا را استوار و امیدوار نمی کند.
ثانیا اینکه در هر واقعه ای و مساله ای دلیل و ژاسخ محکم و مناسب داده شود خیلی اثرگزارتر خواهد بود چنانچه در آیه 33 فرموده :
الفرقان : 33 «وَ لا یَأْتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلاَّ جِئْناکَ بِالْحَقِّ وَ أَحْسَنَ تَفْسیراً»
مثالى براى تو نمى آورند مگر آن که حق را با توضیح بهترى به سوى تو آوریم
و لازمه این امر نزول تدریجی و مرتب ،دقیق و بی نقص (ترتیل) آیات است
محتویات برنامه:
* مجموعه برنامه تلویزیونی «نغمههای آسمانی» به زبان فارسی، در خصوص بررسی سبکهای قاریان مشهور جهان اسلام، همچون استاد:
- محمد رفعت
- عبدالفتاح شعشاعی
- مصطفی اسماعیل
- محمدصدیق منشاوی
- عبدالباسط عبدالصمد
- ابو العینین شعیشع
- عبدالعزیز حسان
- شعبان عبدالعزیز صیاد
- شحات محمدانور
- مصطفی راغب غلوش
- محمد بسیونی
- متولی عبدالعال
* ارائه فهرست درختی برنامهها به همراه امکان پخش هر کدام
* جستجو در عناوین فهرست درختی برنامهها
* قابلیت استفاده از طریق رایانه و دستگاه پخش فیلم
عرضه این محصول در اختیار مرکز نمی باشد.
برخی از آداب عبارتند از :
مسواک زدن
به خدا پناه بردن (همان استعاذه ، یعنی گفتن اعوذ بالله من الشیطان الرجیم در ابتدای قرائت )
با نام خدا آغاز کردن تلاوت (بسمله یعنی گفتن بسم الله الرحمان الرحیم در ابتدای قرائت که در ابتدای هر سوره واجب است )
وضو گرفتن
رو به قبله نشستن
رعایت وقار و ادب (مانند نگذاشتن قرآن روی زمین و با ادب نشستن )
خشوع در قرائت
محزون خواندن
رعایت ترتیل (درست خواندن قرآن از لحاظ تجوید و وقف و ابتدا ، تبیین و آشکار و آرامخواندن است )
با صدای خوش خواندن
توجه به معناى آیات
رعایت سکوت هنگام تلاوت دیگران.
اگر ملتى بخواهد به قرآن عمل کند، قدم اولش آشنایى با همین الفاظ و ظواهر قرآن است. عامّهى مردم باید با قرآن انس بگیرند. این انس، حرکت به سمت مفاهیم قرآن را تضمین مىکند. (سال1368)
در همین سورهى مبارکهى علق، بعد از نام خداى متعال و امر به پیامبر اسلام براى قرائت، اشاره مىکند که «خلق الانسان من علق» (286) سال1369
ما براى قرّاى قرآن احترام زیادى قائلیم و معتقد هستیم که قرّاى قرآن هم رسالت سنگین و مسئولیت بزرگى بر دوش دارند. در حقیقت، در هرجایى که صوت تلاوتتان مىرود، شما حضور دارید و با این حضور همه جایى، مىتوانید خیلى مؤثر باشید. یعنى واقعاً گاهى ملتى را با یک تلاوت مىشود منقلب کرد. در واقع به برکت آن محبتى که مردم بهخاطر صوت قرآن و به برکت آن به شما پیدا مىکنند، مىتوانید تحولى ایجاد کنید. (سال1368)
در آن دوران طاغوت، من در مشهد جلسات تفسیر و درس قرآن داشتم؛ به جوانانى که مىآمدند، مىگفتم که هرکدام از شماها یک نسخهى قرآن در جیب بغلتان داشته باشید؛ اگر در جایى منتظر کارى مىایستید و فراغتى پیدا مىکنید یک دقیقه، دو دقیقه، پنج دقیقه، نیم ساعت قرآن را باز کنید و به تلاوت آن مشغول شوید، تا با این کتاب انس پیدا کنید. تعدادى که اینطور عمل کرده بودند، هرچند بسیار اندک بودند، لیکن احساس مىکردم که اینها بااینکه غالباً هم عربى نمىدانستند، اما از لحاظ فهم معارف اسلامى، از دیگران برجستهتر بودند و به طور ممتازى با آنها تفاوت داشتند. سال1370
بنده اعتقاد قاطعم این است که ما اگر بخواهیم قرآن در ذهنیت و فضاى جامعه جا بیفتد، باید تلاوتگر قرآن زیاد داشته باشیم؛ به این خاطر ما دنبال تلاوت قرآن هستیم. این آهنگهاى قرآنى دلها را متوجه قرآن مىکند؛ صداهاى خوش را باید در این چیزها استخدام کرد. هیچ مضمونى از مضمون کلام خدا شایستهتر نیست، براى اینکه در صداى خوشى جا بگیرد و صداى خوش حامل این کلام و بیان بشود؛ این از هر شعر و سخن ادیبانهاى بالاتر است. (سال1370)
تلاوت قرآن را نگذارید از زندگیتان حذف شود. حتماً قرآن بخوانید؛ هر روز، و لو کم، و لو روزى یک صفحه؛ با تأمل و با دقت. اصرار ما بر این است که دوستان رابطهشان را با قرآن از دست ندهند. به آن ده دقیقهاى هم که در اول مجلس قرآن خوانده مىشود، اکتفا نکنید. (سال1387)
امام خمینی (رحمه الله علیه) در باره تاثیر قرائت بدون معرفت خطاب به فرزند گرامی خود می نویسند:
فرزندم! با قرآن این بزرگ کتاب معرفت آشنا شو، حتی اگر شده با قرائت آن. و راهی از آن به سوی محبوب باز کن و تصور نکنی که قرائت بدون معرفت اثری ندارد که این وسوسه شیطان است. آخر، این کتاب از طرف محبوب است برای تو و برای همه کس و نامه محبوب محبوب است اگرچه عاشق و محب مفاد آنرا نداند و با این انگیزه حب محبوب که کمال مطلوب است به سراغت آید و شاید دستت گیرد. قرآن کتاب هدایت ص 93 (61/2/8)
و در بیاناتی خطاب به مردم فرمودند:
اول آیه ای که به رسول اکرم (ص) به حسب روایات و تواریخ وارد شده است ، آیه " اقرا باسم ربک" است و این آیه اولین آیه ای است که به حسب نقل، جبرئیل بر رسول اکرم خوانده است و از اول به قرائت و به تعلم دعوت شده است.11/3/60
شیفتگی امام به قرآن چنان است که خانم فاطمه طباطبایی همسر مرحوم حاج احمد آقا نقل می کند : « نجف که بودیم آقا چشمشان ناراحت شده بود. دکتر آمد و چشم ایشان را دید و گفت : « شما چند روز قرآن نخوانید و استراحت کنید » امام یک دفعه خندیدند و گفتند : « دکتر من چشمم را برای قرآن خواندن می خواهم , چه فایده ای دارد اگر چشم داشته باشم و قرآن نخوانم . شما یک کاری بکنید که من بتوانم قرآن را بخوانم . (مجله حضور , شماره 3)