آیا بشارت به خروج از ماه صفر واقعیت دارد؟

بسم الله الرحمان الرحیم

اینکه پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرموده باشند هر کس به من بشارت دهد ماه صفر تمام شده است بهشت بر او واجب می شود سندیتی ندارد و درست نیست.

مرحوم شیخ عباس قمی می گوید این ماه معروف است به نحوست . توجه کنید معروف است نه اینکه واقعا اینگونه است.مستند این معروفیت حدیثی از پیامبر اعظم صلّى اللَّه علیه و آله است که فرمودند «من بشرنی بخروج آذار فله الجنه» هر که مرا به خارج شدن از ماه آذار بشارت دهد پس بهشت بر او واجب است.

حال ببینیم آیا واقعا چنین چیزی صحت دارد یا نه ؟

برای روشن شدن بحث متن کامل روایت را خدمت شما عزیزان تقدیم می کنیم :

حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ یَحْیَى بْنِ زَکَرِیَّا الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَکْرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ حَدَّثَنَا تَمِیمُ بْنُ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَبْدِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ صلّى اللَّه علیه و آله ذَاتَ یَوْمٍ فِی مَسْجِدِ قُبَا وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ عَلَیْکُمُ السَّاعَةَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَلَمَّا سَمِعُوا ذَلِکَ قَامَ نَفَرٌ مِنْهُمْ فَخَرَجُوا وَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ یُحِبُّ أَنْ یَعُودَ لِیَکُونَ أَوَّلَ دَاخِلٍ فَیَسْتَوْجِبَ الْجَنَّةَ فَعَلِمَ النَّبِیُّ ص ذَلِکَ مِنْهُمْ فَقَالَ لِمَنْ بَقِیَ عِنْدَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ إِنَّهُ سَیَدْخُلُ عَلَیْکُمْ جَمَاعَةٌ یَسْتَبِقُونَ فَمَنْ بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذَارَ فَلَهُ الْجَنَّةُ فَعَادَ الْقَوْمُ وَ دَخَلُوا وَ مَعَهُمْ أَبُو ذَرٍّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ فَقَالَ لَهُمْ فِی أَیِّ شَهْرٍ نَحْنُ مِنَ الشُّهُورِ الرُّومِیَّةِ فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ قَدْ خَرَجَ آذَارُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ صلّى اللَّه علیه و آله قَدْ عَلِمْتُ ذَلِکَ یَا أَبَا ذَرٍّ وَ لَکِنِّی أَحْبَبْتُ أَنْ یَعْلَمَ قُومِی أَنَّکَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ ذَلِکَ وَ أَنْتَ الْمَطْرُودُ عَنْ حَرَمِی بَعْدِی لِمَحَبَّتِکَ لِأَهْلِ بَیْتِی فَتَعِیشُ وَحْدَکَ وَ تَمُوتُ وَحْدَکَ وَ یَسْعَدُ بِکَ قَوْمٌ یَتَوَلَّوْنَ تَجْهِیزَکَ وَ دَفْنَکَ أُولَئِکَ رُفَقَائِی فِی الْجَنَّةِ الْخُلْدِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ‏.

 ابو العبّاس احمد بن یحیى بن زکریّا قطان از بکر بن عبد اللَّه بن حبیب، از تمیم بن بهلول، از پدرش، از ابى الحسن عبدى از سلیمان بن مهران، از سعید بن جبیر، از ابن عبّاس، نقل می کند که : روزى نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه و آله در مسجد قبا نشسته بودند و جمعى از صحابه به نزد آن حضرت شرف حضور داشتند حضرت فرمودند: اوّلین کسى که بر شما وارد شود اهل بهشت است، اصحاب که این کلام را شنیدند برخى از آنها از جا برخاسته و بیرون رفتند و هر کدام سعی  داشتند زودتر از دیگرى به مسجد برگردد تا اوّلین نفر محسوب شده و بدین ترتیب مستوجب بهشت گردد، پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله از حرکت ایشان آگاه گردید، خطاب به جماعت باقیمانده کرده و فرمودند: به زودى جماعتى بر شما وارد مى‏شوند که هر یک بر دیگرى پیشى مى‏گیرد، آن که بشارت بمن دهد که ماه آذار خارج شده اهل بهشت مى‏باشد، جماعتى که بیرون رفته بودند بازگشتند و در میان ایشان ابو ذر رحمة اللَّه علیه بود، رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند:

در چه ماهى از ماههاى رومى هستیم؟ ابوذر عرض کرد: یا رسول اللَّه ماه آذار خارج شده است.

پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: من خود این را مى‏دانستم منتهى خواستم این جماعت بدانند که تو مردى از اهل بهشت هستى و چگونه این طور نباشد و حال آن که بعد از من تو را به جرم محبّتت به اهل بیت من از حرم من طرد مى‏کنند و از آن پس تنها زندگى کرده و غریب و تنها خواهى مرد و جماعتى به واسطه تو سعادتمند خواهند شد، آنان کسانى هستند که در تجهیز و تدفین تو سعى خواهند نمود، ایشان رفقاء من در بهشت جاوید خواهند بود، همان بهشتى که حقّ تعالى وعده‏اش را به متّقین داده است.

معانی الأخبار ؛ ص205  -  علل الشرائع ؛ ج‏1 ؛ ص176

بررسی متن :

عده ای معتقد شدند آذار همان صفر است در حالی که آذار از ماههای رومی است و صفر از ماههای قمری است و قطعا ماه آذار مطابق ماه اول بهار یعنی فروردین است .

امام رضا (علیه السلام) در باره ماه آذار می فرماید : أَمَّا فَصْلُ الرَّبِیعِ فَإِنَّهُ رُوحُ الزَّمَانِ وَ أَوَّلُهُ آذَارُ وَ عَدَدُ أَیَّامِهِ [وَاحِدٌ وَ]  ثَلَاثُونَ یَوْما

فصل بهار آغاز تحرک و زندگی زمان و طبیعت است و اولین ماه آن آذار است که 31 روز دارد.

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ؛ ج‏16 ؛ ص455

اولا روایت در مقام تبیین یکی از مومنان حقیقی است تا بعنوان الگو معرفی شود و بقیه سعی کنند اینچنین باشند، و در آینده ملاک سنجشی باشد برای تشخیص حق از باطل وظالم از مظلوم.

ثانیا بشارت دادن برای خروج از ماه آذاراست که ماه رومی است نه قمری یعنی فروردین نه صفر.

ثالثا خروج از یک ماه موضوعیت ندارد یعنی موضوع اصلی مشخص شدن فرد بهشتی است و معرفی صفات بهشتیان و نه تبیین نحوست یک ماه خاص .

رابعا این بشارت مربوط به همان زمان و همان مکان و شخص خاصی (ابوذر) است نه همه زمانها و مکانها و اشخاص یعنی نمی توانیم بشارت خروج از ماه فروردین را بعنوان یک سنت تلقی کنیم .

خامسا حضرت می فرمایند خودم خروج از ماه را می دانستم یعنی این خبر جناب ابوذر دیگر بشارت بمعنای حقیقی نیست .

نتیجه اینکه این روایت به هیچ وجه دلالت بر نحوست و بد بودن ماه صفر نزد حضرت رسول ندارد و اصلا بحثی از ماه صفر به میان نمی آید.

بررسی سند :

ابوالعباس مجهول است.

تمیم و ابوالحسن العبدی مجهول اند و کسی از ایشان روایت نقل نکرده.

 بکر تضعف شده.

 سلیمان مورد تایید است (امامی ثقه).

 سعید بن جبیر مورد تایید (امامی ثقه).

راجع به او دو جور صحبت شده هم مدح (خوبی) و هم بدی (ذم).

البته ماه صفر بدلیل شهادت حضرت رسول صلی الله علیه و آله  و امام حسن و امام رضا علیهما السلام ماه سخت و سنگین و پر از غمی است ولی حتی این هم موجب نحوست این ماه نمی شود. یادمان نرود در این ماه ولادت هم داریم ولادت امام باقر و امام کاظم علیهما السلام .

 

اختصاصی سراج منیر با اقتباس از سایت وزین اسک دین

تحقیق : ابراهیم سامانی