اعمال نیمه ماه رجب

مراقبات روز پانزدهم ماه رجب

روز نیمۀ رجب روز مبارکى است و در آن چند عمل مستحب است:

اوّل: غسل

دوّم: زیارت حضرت سیّدالشهداء علیه السّلام

زیرا از ابن ابى نصر نقل شده که گفت: از حضرت رضا علیه السّلام پرسیدم، امام حسین علیه السّلام، را در کدام ماه زیارت کنیم؟ فرمود: در نیمۀ رجب و تمام ماه شعبان.

سوّم: خواندن نماز سلمان فارسی

به این صورت که ده رکعت نماز گزارد، بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت بخواند:

سوره «حمد» یک مرتبه

سوره «توحید» سه مرتبه

سوره «کافرون» سه مرتبه

 پس از هر سلام دست‌ها را بلند کند و بگوید:

لا إِلَهَ إِلا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ

پس بگوید:

إلَها وَاحِدا أَحَدا فَرْدا صَمَدا،  لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لا وَلَدا

پس دست‌ها را بر چهره خود بکشد.

چهارم: چهار رکعت نماز

بخواند و پس از سلام دست به دعا بردارد و بگوید:

اللَّهُمَّ یَا مُذِلَّ کُلِّ جَبَّارٍ وَ یَا مُعِزَّ الْمُؤْمِنِینَ أَنْتَ کَهْفِی حِینَ تُعْیِینِی الْمَذَاهِبُ وَ أَنْتَ بَارِئُ خَلْقِی رَحْمَةً بِی وَ قَدْ کُنْتَ عَنْ خَلْقِی غَنِیّا وَ لَوْ لا رَحْمَتُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْهَالِکِینَ وَ أَنْتَ مُؤَیِّدِی بِالنَّصْرِ عَلَى أَعْدَائِی وَ لَوْ لا نَصْرُکَ إِیَّایَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحِینَ یَا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعَادِنِهَا وَ مُنْشِئَ الْبَرَکَةِ مِنْ مَوَاضِعِهَا یَا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَ الرِّفْعَةِ فَأَوْلِیَاؤُهُ بِعِزِّهِ یَتَعَزَّزُونَ وَ یَا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوکُ نِیرَ الْمَذَلَّةِ عَلَى أَعْنَاقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَوَاتِهِ خَائِفُونَ أَسْأَلُکَ بِکَیْنُونِیَّتِکَ الَّتِی اشْتَقَقْتَهَا مِنْ کِبْرِیَائِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِکِبْرِیَائِکَ الَّتِی اشْتَقَقْتَهَا مِنْ عِزَّتِکَ وَ أَسْأَلُکَ بِعِزَّتِکَ الَّتِی اسْتَوَیْتَ بِهَا عَلَى عَرْشِکَ فَخَلَقْتَ بِهَا جَمِیعَ خَلْقِکَ فَهُمْ لَکَ مُذْعِنُونَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ.

 

روایت شده: هر صاحب اندوهى این دعا را بخواند حق تعالى او را از اندوه و غم رهایى بخشد.

پنجم: عمل امّ داود

که مهم‌ترین عمل این روز است و براى برآمدن حاجات و برطرف شدن سختی‌ها، و دفع ستم ستمکاران بسیار مؤثّر است.

*****

ام‌داوود دختر عبدالله بن ابراهیم و همسر حسن مُثَنّی است.[۱] ازآنجاکه فرزندش، داوود نام داشت، به ام‌‌داوود شهرت یافت.[۲] ام‌داوود مادر رضاعی امام صادق(ع) بوده است.۳

ماجرای بیان اعمال ام‌داوود

داستان بیان اعمال ام‌داوود را شیخ صدوق در کتاب فضائل الاشهر الثلاثه (فضایل ماه‌های سه‌گانه) و سیدبن طاووس در کتاب اِقبال الاَعمال نقل کرده‌اند که خلاصه آن به‌شرح زیر است:

داوود پسر ام‌داوود توسط حکومت منصور دوانیقی خلیفه عباسی اسیر می‌شود و به زندانی در عراق منتقل می‌شود. ام‌داوود تا مدتها از او بی‌خبر می‌ماند و هرچه دعا می‌کند، از او خبری نمی‌رسد؛ تا اینکه روزی نزد امام صادق(ع) می‌رود، امام سراغ داوود را می‌گیرد و او ماجرا را برای امام صادق(ع) تعریف می‌کند. امام از او می‌خواهد اعمال (ام‌داوود) را به‌جا آورد.

ام‌داوود می‌گوید چندی پس از انجام‌دادن آن اعمال، داوود به خانه برگشته و گفته است که او را در نیمه رجب آزاد کرده‌اند.[۵]

اعمال ام‌داوود

ابتدا باید ایام البیض یعنی سه روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه رجب را روزه گرفت؛

سپس در روز پانزدهم هنگام ظهر غسل کرد و نماز ظهر و عصر را به‌جا آورد، همراه با رکوع و سجود نیکو و در مکان خلوتی که چیزی انسان را مشغول نکند و کسی با او سخن نگوید؛

پس از پایان نماز، رو به قبله این سوره‌ها را قرائت کرد:

صد بار سوره حمد

صد بار سوره اخلاص

ده بار آیة الکرسی

یک بار هریک از سوره‌های انعام، بنی إسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافات، سجده، شوری ، دخان، فتح، واقعه، ملک، قلم، انشقاق و سوره‌های بعد از آن تا آخر قرآن؛

و در آخر دعای استفتاح یا همان دعای ام داوود خوانده می‌شود.[۶]

فضیلت

در حدیثی که در آن امام صادق(ع) اعمال ام‌داوود به وی آموزش داده است، درباره اهمیت آن آمده است: خداوند درهای آسمان را برای آن باز می‌کند، فرشتگان به اجابت آن بشارت می‌دهند و پاداشی کمتر از بهشت ندارد.[۷]

برخی از علمای مشهور شیعه چون شیخ طوسی، سید بن طاووس و محمدباقر مجلسی گفته‌اند: دعای ام‌داوود در رفع گرفتاری و برآورده‌شدن خواسته‌ها و برداشتن ستم، مؤثر است.[۸]

 منابع اعمال ام‌داوود 

حدیثی که در آن اعمال ام داوود بیان شده است، در منابع مختلف روایی شیعه آمده است. قدیمی‌ترین کتابی که از اعمال ابن‌داوود سخن گفته است، فضائل الاَشهُر الثَّلاثه اثر شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ق) است. در این کتاب تنها سند اعمال ابن‌داوود و ماجرای بیان آن آمده است.[۹] شیخ طوسی (درگذشت ۴۶۰ق) در مصباح المتهجد و سیدبن طاووس، در اِقبال الاعمال اعمال ام‌داوود را ذکر کرده‌اند.[۱۰]

در کتاب‌های بَلَدالامین و مصباح ازکَفعَمی،[۱۱] بِحارالانوار نوشته علامه مجلسی[۱۲] و مفاتیح الجِنان[۱۳] اثر شیخ عباس قمی نیز اعمال ام‌داوود به‌نقل از کتاب‌های پیشین آمده است.[۱۴]

اعمال ام داوود گرچه متوقف بر سه روز روزه است لکن بدون روزه هم رجاءً اثرات فوق العاده ای دارد.

*****

1 - امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۴۷۶.

 2 - امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۴۷۶.

3 -  امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۳۶۸.

4 -  نگاه کنید به صدوق، فضائل الاشهر الثلاثه، ۱۳۹۶ق، ص۳۳و۳۴؛ سید بن طاووس، اقبالالاعمال، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۲۴۱و۲۴۲.

5 -  نگاه کنید به صدوق، فضائل الاشهر الثلاثه، ۱۳۹۶ق، ص۳۳و۳۴؛ سید بن طاووس، اقبال‌الاعمال، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۲۵۰و۲۵۱.

6 -  شیخ طوسی،مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۸۰۷؛ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص۵۳۰و۵۳۱؛ کفعمی، البلد الامین، ۱۴۱۸ق، ص۱۸۰.

7 -  صدوق، فضائل الاشهر الثلاثه، ۱۳۹۶ق، ص۳۴.

 8 - اکبری و ربیع‌نتاج، «کاوشی در دعای ام‌داوود»، ص۸۲.

 9 - اکبری و ربیع‌نتاج، «کاوشی در دعای ام‌داوود»، ص۸۸.

10 -  نگاه کنید به شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۰۷-۸۱۲؛‌ سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۲۴۲-۲۴۸.

11 -  نگاه کنید به کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص۵۳۰-۵۳۵؛ کفعمی، البلد الامین، ۱۴۱۸ق، ۱۸۰-۱۸۳.

 12 - نگاه کنید به مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۵، ص۴۰۰-۴۰۳.

 13 - قمی، عباس، مفاتیح‌الجنان، ذیل اعمال ام‌داوود.

14 -  اکبری و ربیع‌نتاج، «کاوشی در دعای ام‌داوود»، ص۹۰و۹۱.

منبع بخش ام داوود : ویکی شیعه