اقسام گناه

 

اقسام گناهان در بیان نورانی امام سجاد (علیه السلام)

1- گناهانى که نعمت را دگرگون سازند.2- گناهانى که پشیمانى آورند. 3- گناهانى که نقمت فرو آورند. 4- گناهانى که قسمت را دفع کنند. 5- گناهانى که پرده‏ هاى عصمت را بدرند. 6- گناهانى که بلا نازل سازند. 7- گناهانى که بر اثر آن دشمنان بر انسان چیره شوند. 8- گناهانى که نابودى را سرعت بخشند. 9- گناهانى که امید را قطع نمایند. 10- گناهانى که هوا را تیره و تار سازند. 11- گناهانى که پرده درى کنند. 12- گناهانى که دعا را بازگردانند. 13- گناهانى که ریزش باران را از آسمان باز دارند.

 

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ یَحْیَى بْنِ زَکَرِیَّا الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَکْرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ حَدَّثَنَا تَمِیمُ بْنُ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا خَالِدٍ الْکَابُلِیَّ یَقُولُ سَمِعْتُ زَیْنَ الْعَابِدِینَ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ علیه السلام یَقُولُ‏ الذُّنُوبُ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ الْبَغْیُ عَلَى النَّاسِ وَ الزَّوَالُ عَنِ الْعَادَةِ فِی الْخَیْرِ وَ اصْطِنَاعِ الْمَعْرُوفِ وَ کُفْرَانُ النِّعَمِ وَ تَرْکُ الشُّکْرِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ‏  وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُورِثُ النَّدَمَ قَتْلُ النَّفْسِ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى‏ وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ‏  وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی قِصَّةِ قَابِیلَ حِینَ قَتَلَ أَخَاهُ هَابِیلَ فَعَجَزَ عَنْ دَفْنِهِ فَسَوَّلَتْ‏ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِیهِ‏ فَقَتَلَهُ‏ فَأَصْبَحَ مِنَ النَّادِمِینَ‏  وَ تَرْکُ صِلَةِ الْقَرَابَةِ حَتَّى یَسْتَغْنُوا وَ تَرْکُ الصَّلَاةِ حَتَّى یَخْرُجَ وَقْتُهَا وَ تَرْکُ الْوَصِیَّةِ وَ رَدِّ الْمَظَالِمِ وَ مَنْعُ الزَّکَاةِ حَتَّى یَحْضُرَ الْمَوْتُ وَ یَنْغَلِقَ اللِّسَانُ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ عِصْیَانُ الْعَارِفِ بِالْبَغْیِ وَ التَّطَاوُلُ عَلَى النَّاسِ وَ الِاسْتِهْزَاءُ بِهِمْ‏ وَ السُّخْرِیَّةُ مِنْهُمْ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَدْفَعُ الْقِسَمَ إِظْهَارُ الِافْتِقَارِ وَ النَّوْمُ عَنِ الْعَتَمَةِ وَ عَنْ صَلَاةِ الْغَدَاةِ وَ اسْتِحْقَارُ النِّعَمِ وَ شَکْوَى الْمَعْبُودِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَهْتِکُ الْعِصَمَ شُرْبُ الْخَمْرِ وَ اللَّعِبُ بِالْقِمَارِ وَ تَعَاطِی مَا یُضْحِکُ النَّاسَ مِنَ اللَّغْوِ وَ الْمِزَاحِ وَ ذِکْرُ عُیُوبِ النَّاسِ وَ مُجَالَسَةُ أَهْلِ الرَّیْبِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُنْزِلُ الْبَلَاءَ تَرْکُ إِغَاثَةِ الْمَلْهُوفِ وَ تَرْکُ مُعَاوَنَةِ الْمَظْلُومِ وَ تَضْیِیعُ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُدِیلُ الْأَعْدَاءَ  الْمُجَاهَرَةُ بِالظُّلْمِ وَ إِعْلَانُ الْفُجُورِ وَ إِبَاحَةُ الْمَحْظُورِ وَ عِصْیَانُ الْأَخْیَارِ وَ الِانْطِبَاعُ‏  لِلْأَشْرَارِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ قَطِیعَةُ الرَّحِمِ وَ الْیَمِینُ الْفَاجِرَةُ وَ الْأَقْوَالُ الْکَاذِبَةُ وَ الزِّنَاءُ وَ سَدُّ طُرُقِ الْمُسْلِمِینَ وَ ادِّعَاءُ الْإِمَامَةِ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَقْطَعُ الرَّجَاءَ الْیَأْسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ وَ الْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ الثِّقَةُ بِغَیْرِ اللَّهِ وَ التَّکْذِیبُ بِوَعْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُظْلِمُ الْهَوَاءَ السِّحْرُ وَ الْکِهَانَةُ وَ الْإِیمَانُ بِالنُّجُومِ وَ التَّکْذِیبُ بِالْقَدَرِ وَ عُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَکْشِفُ الْغِطَاءَ الِاسْتِدَانَةُ  بِغَیْرِ نِیَّةِ الْأَدَاءِ وَ الْإِسْرَافُ فِی النَّفَقَةِ عَلَى الْبَاطِلِ وَ الْبُخْلُ عَلَى الْأَهْلِ وَ الْوَلَدِ وَ ذَوِی الْأَرْحَامِ وَ سُوءُ الْخُلُقِ وَ قِلَّةُ الصَّبْرِ وَ اسْتِعْمَالُ الضَّجَرِ  وَ الْکَسَلِ وَ الِاسْتِهَانَةُ بِأَهْلِ الدِّینِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَرُدُّ الدُّعَاءَ سُوءُ النِّیَّةِ وَ خُبْثُ السَّرِیرَةِ وَ النِّفَاقُ مَعَ الْإِخْوَانِ وَ تَرْکُ التَّصْدِیقِ بِالْإِجَابَةِ وَ تَأْخِیرُ الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَاتِ حَتَّى تَذْهَبَ أَوْقَاتُهَا وَ تَرْکُ التَّقَرُّبِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْبِرِّ وَ الصَّدَقَةِ وَ اسْتِعْمَالُ‏ الْبَذَاءِ وَ الْفُحْشِ فِی الْقَوْلِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَحْبِسُ غَیْثَ السَّمَاءِ جَوْرُ الْحُکَّامِ فِی الْقَضَاءِ وَ شَهَادَةُ الزُّورِ وَ کِتْمَانُ الشَّهَادَةِ وَ مَنْعُ الزَّکَاةِ وَ الْقَرْضِ وَ الْمَاعُونِ وَ قَسَاوَةُ الْقُلُوبِ عَلَى أَهْلِ الْفَقْرِ وَ الْفَاقَةِ وَ ظُلْمُ الْیَتِیمِ وَ الْأَرْمَلَةِ وَ انْتِهَارُ السَّائِلِ وَ رَدُّهُ بِاللَّیْلِ.

ابو خالد کابلى گوید: شنیدم که امام زین العابدین علیه السّلام فرمود: گناهانى که نعمت را تغییر مى‏ دهند عبارتند از: ظلم و تعدّى بر مردم، و ترک عمل خیرى که به آن عادت شده، و ترک أمر به نیکیها، و کفران نعمت، و ترک شکر، این‏ها همان است که خدا در باره‏ اش فرمود: إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ‏ (خداوند وضع هیچ گروهى را دگرگون نمى‏سازد جز آنکه خودشان خود را دگرگون سازند- رعد : 11).

و آن گناهانى که موجب پشیمانى مى‏ گردد، کشتن فردى است که خداوند منع کرده و فرموده است: وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ‏ (و نفسى را که خدا حرام کرده است، نکشید- اسراء : 33).

و خداوند در داستان قابیل فرمود: وى چون هابیل را کشت و از دفن او عاجز شد، نفس سرکش او قتل برادرش را در نظر وى خوب جلوه داد: فَأَصْبَحَ مِنَ النَّادِمِینَ‏ (پس پشیمان شد- مائده : 31). و (از دیگر گناهان) ترک پیوند خویشاوندى آنقدر که از او چشم بپوشند (مثل آنکه چنین خویشاوندى نداشته‏ اند)، و ترک نماز تا وقت آن بگذرد، و ترک وصیّت و ندادن ردّ مظالم (کلمه مَظالِم جمع کلمه مَظلَمه است، این کلمه از ماده ظلم گرفته شده و از نظر اصطلاح فقهی به اموال و بدهی هایی گفته می شود که انسان از روی ظلم و بی عدالتی از بندگان خدا گرفته و نپرداخته است و حکم آن این است که: مقدار بدهی را باید به اشخاص فقیر صدقه بدهد، که اصطلاحاً به این پرداخت صدقه و رد مال به فقیر ، رد مظالم گفته می‌شود)، و منع زکات تا هنگامى که مرگ فرا رسد و زبان از گفتار بازماند.

و گناهی که موجب نزول خشم الهى است: نافرمانى کردن شخص عارف است، مثلا: با آنکه شناخت دارد سر به طغیان برداشته و بر مردم گردن فرازى کند و بعضى از آنان را مورد استهزا و نیشخند قرار دهد.

و گناهانى که باعث مى‏ گردد بهره الهى از انسان دور گردد: اظهار نیازمندى نمودن، و خوابیدن در ثلث اوّل شب (وقت نماز عشا) و در وقت نماز صبح، کوچک شمردن نعمت و گله و شکایت از خدای بزرگوار نمودن است.

و گناهانى که پرده‏ هاى عصمت را پاره مى‏ کند (حیا و شرمساری را از بین می برد)  عبارتند از: نوشیدن هر نوع از مشروبات مست‏ کننده، قمار بازى، و انجام کارهاى بیهوده و جلف ، و آنچه موجب خنده‏ هاى بیجا است از لغو گویى و شوخى، عیبجوئى از مردم، بازگو کردن عیوب مردم،. و همنشینى با کافران و آدمهاى بى‏ بند و بار و شکّاک.

و گناهانى که بلا نازل مى‏ کنند: ترک فریادرسى مظلوم و یارى ندادن او، و رها ساختن امر بمعروف و نهى از منکر است.

و گناهانى که دولت (ثروت و قدرت و حکومت) را از انسان مى‏ گیرد و به دشمنان مى ‏دهد، ستم آشکارا، و علنى شدن گناه و سرپیچى از حق، و مباح شمردن آنچه حرام شمرده شده است، و نافرمانى از نیکان و سر فرودآوردن در برابر ستمگران، مى‏باشد.

و گناهانى که به کشیده شدن انسان به سوى فنا و نیستى سرعت مى ‏بخشد، قطع رحم، سوگند دروغ، و دروغگوئى، زنا، و بستن راه مسلمانان، و ناروا ادّعاى امامت و هدایت کردن است.

و گناهانى که امید را بدل به نومیدى مى‏ کند: مأیوس شدن از رحمت خدا، و ناامیدى از مهر پروردگار و اعتماد کردن به غیر خدا، و دروغ پنداشتن مژده خداى عزّ و جلّ، مى ‏باشند.

و گناهانى که هوا را تیره و تار مى‏ گرداند: جادوگرى ، و ایمان داشتن به ستاره و آثار آن و تکذیب تقدیر الهى، و نافرمانى و آزردن پدر و مادر است.

و گناهانى که پرده ‏ها را کنار مى ‏زند: وام خواستن بدون آنکه قصد باز پرداخت آن را داشته باشد، و زیاده روى در بیهوده خرج کردن، و براى خانواده و فرزند و خویشاوند خرج نکردن، و بداخلاقى، و کم صبرى، و دلتنگى و بى‏قرار بودن از غم، و کاهلى (سستی و تنبلی) نمودن، و سبک شمردن مؤمنان است.

و گناهانى که دعا را باز مى‏ گرداند: نیّت بد داشتن، و پلیدى باطن، و دوروئى با برادران دینى، یقین نداشتن به اجابت دعا و تأخیر نمازهاى واجب تا وقت بگذرد، و ترک تقرّب جستن بخدا به وسیله نیکى و خیرات، و بد دهنى و گفتن سخن زشت، هستند.

و گناهانى که مانع آمدن باران مى‏گردد، بیدادگرى حاکمان است در داورى، و گواهى دادن به دروغ و باطل، و پنهان داشتن شهادت، و ندادن زکات و باز پس ندادن قرض و سایر ما یحتاج (چون تبر و تیشه و آلات کار) و سخت شدن دلها بر بینوایان و نیازمندان و ستم نمودن به یتیمان و بیوه زنان، و تشر زدن بر درخواست‏ کننده، و مأوى ندادن و رد کردن درخواست کننده در شب هنگام.