درخت در قرآن و حدیث
شنبه, ۱۵ اسفند ۱۳۹۴، ۰۹:۴۳ ق.ظ
درخت در قرآن و روایات
الواقعة : 72 «أَ أَنْتُمْ أَنْشَأْتُمْ شَجَرَتَها أَمْ نَحْنُ الْمُنْشِؤُنَ»
آیا شما درختان را آفریده اید یا ما آفرینندهایم؟
موارد استفاده از درخت در قرآن
با دقت در آن دسته از آیاتی که از « درخت » یاد کرده است، در می‌یابیم که از آن تحت یکی از عناوین نه گانه زیر سخن به میان آمده : 1. درخت و تسبیح خداوند، 2. درخت و سجده در برابر خداوند، 3. درخت نشانه‌ای بر قدرت خداوند، 4.استفاده از درخت برای تمثیل، 5. نقش درخت در زندگی انبیاء، 6. درختان بهشتی، 7. درختان دوزخی، 8. درختان دنیوی و 9. نقش درخت در زندگی انسانها و حیوانات .
که مختصرا به برخی از آن موارد اشاره می شود
سجده درخت
الحج : 18 أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ کَثیرٌ مِنَ النَّاسِ وَ کَثیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذابُ وَ مَنْ یُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یَشاءُ
آیا ندانستهاى که هر که در آسمانها و هر که در زمین است و خورشید و ماه و ستارگان و کوه‌ها و درختان و جنبندگان و بسیارى از مردم براى او سجده مىکنند؟ و بر بسیارى [که از سجده امتناع دارند] عذاب، لازم و مقرّر شده است. و کسى را که خدا خوار کند، گرامى دارنده اى براى او نیست؛ به یقین خدا هر چه را بخواهد انجام مىدهد.
سایه و میوه اش نعماتی از بهشتند
الإنسان : 14 «وَ دانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُها وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلیلاً»
و سایه هاى درختان به آنان نزدیک و میوه هایش به آسانى در دسترس است.
درختان قرآنی
در قرآن کریم، آیات بسیاری وجود دارد که در آنها به درختانی که در طبیعت و محل زیست این جهانی آدمیان وجود دارند، اشاره شده و به نوع این درختان نیز تصریح گردیده که عبارتند از :
الف ـ درختان خرما : در قرآن کریم در 20 آیه به نام این درخت تصریح شده و این تعداد در مورد هیچکدام از درختان دیگر سابقه ندارد و خود بیانگر اهمیت این درخت در حیات آدمی .
ب ـ درخت انگور : پس از درخت خرما، درختی که از آن در قرآن کریم بیشتر یاد شده، درخت انگور است، به طوری که 11 مرتبه نام این درخت با کلمات « عنب » و « اعناب » آمده است .
ج ـ درخت زیتون : سوره‌ای به این نام، نامگذاری نموده‌اند .کلمه زیتون که هم به درخت و هم به میوه آن اطلاق می‌گردد، مجموعاً 6 بار در قرآن کریم مورد اشاره قرار گرفته است.
د ـ درخت انار : رمان که به معنی انار است و به درخت این میوه هم گفته می‌شود در قرآن کریم3بار ذکر شده.
هـ - درخت سِدر : سدر، همان درخت کُنار است که « درختی است تناور و خاردار، بلندی‌اش تا 40 متر می‌رسد؛ می‌گویند تا دو هزار سال عمر میکند، میوه آن به شکل سنجد و بعد از رسیدن، سرخ یا زرد رنگ و شیرین می‌شود ... »
کلمه سدر، 4 بار در قرآن کریم ذکر شده.
نقش درخت در زندگی انسانها و حیوانات
در این بخش از این نوشتار با اشاره به آیه‌ای از قرآن کریم، به بیان تأثیر و نقش درخت در زندگی آدمیان از زوایه تأمین یکی از ضروریات حیات آدمی ( یعنی آتش ) و نیز تأثیر در زندگی یکی از حیوانات ( یعنی زنبورعسل ) می‌پردازیم :
الف ـ آیه 80 سوره یاسین: « الذی جعل لکم من الشجر الاخضر ناراً فاذا انتم منه توقدون . اوست کسی که قرار داد برای شما از آن درخت برمی‌افروزید آتش را ».
این آیه شریفه یکی از نشانه‌های قدرت خداوند را آفرینش آتشی می‌داند که از درخت سبز تولید می‌شود . زیرا بسی شگفت‌آور است که چگونه درختی سبز ـ که سایه خنک و روحبخش آن، آدمی را از آسیب گرما و اشعه سوزان خورشید در امان نگه می‌دارد ـ در فرآیندی دیگر، تبدیل به آتشی افروخته می‌گردد که می‌تواند همه چیز را در کام مرگ و نیستی فرو برد . این نیست مگر به واسطه اعجاز و قدرت نهایی پروردگار توانا .
ب ـ سوره نحل آیه 68: « و اوحی ربک الی النحل ان اختذی من الجبال بیوتاً و من الشجر و مما یعرشون» و وحی فرستاد پروردگارت به سوی زنبور عسل، که فرا بگیر از کوه‌ها خانه‌ها و از درخت واز آنچه بنا می‌کنند .
این آیه شریفه اشاره‌ای دارد به نقش و تأثیر درخت در زندگی زنبور عسل، چرا که این حشره بسیار مفید با امر غریزی و تکوینی از جانب خداوند مأمور شده است که جاهای پردرخت و شاخ‌های بلند و سرسبز درختان را به عنوان مسکن انتخاب کند تا بتواند به سهولت به مواد اولیه لازم برای تولید عسل دست پیدا کند .
ج ـ سوره نحل آیه 10: « هو الذی انزل من السماء ماء لکم منه شراب و منه شجر فیه تسیمون . اوست کسی که از آسمان، آبی گوارا نازل میکند که می‌آشامید، و از آن درختانی می‌رویاند که حیوانات خود را در آن به چرا می‌برید » .
در این آیه به یکی از کارکردهای درخت که همانا تأمین غذای حیوانات اهلی و برخی حیوانات غیراهلی می‌باشد، اشاره شده است .
تأثیر درختان بر جسم و جان
گیاهان و درختان، سهمی بسزا و نقشی بسیار مهم در زندگی بشر دارند. تلطیف هوا، تعادل دمای محیط، حفاظت از خاک و تأمین بخشی از مواد غذایی مورد نیاز انسان، اندکی از سودمندی‌های فراوان آنها است. اسلام مردمان را به تماشای گیاهان سرسبز و نگاه به مناظر جذاب آنها دعوت کرده است. چنان‌که در فرموده‌های معصومین(علیهم السلام) از تأثیر مثبت گیاهان بر جسم و جان آدمی آثار بسیاری به ما رسیده است.
امام صادق علیه السلام به مفضل می‌فرماید: «... مَعَ مَا فِی النَّبَاتِ مِنَ التَّلَذُّذِ بِحُسْنِ مَنْظَرِهِ وَ نَضَارَتِهِ الَّتِی لَا یُعَدُّ لَهَا شَیْ ءٌ مِنْ مَنَاظِرِ الْعَالَمِ وَ مَلَاهِیهِ؛ نگریستن به گلهای رنگارنگ و درختان سرسبز و خرم، چنان لذتی به آدمی می‌بخشد که هیچ لذتی را با آن برابر نمی‌توان کرد.»
از امام کاظم علیه السلام نیز نقل شده است که فرمود: «ثَلَاثٌ یَجْلِینَ الْبَصَرَ: النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ وَ النَّظَرُ إِلَى الْمَاءِ الْجَارِی وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَجْهِ الْحَسَنِ؛ سه چیز، چشم را جلا می‌بخشد [و بر روشنایی آن می‌افزاید]: نگریستن به گیاهان خرم و سرسبز، نگاه به آب جاری، و نظاره کردن صورت زیبا.»
از مرور روایات، چنین نتیجه می‌گیریم که هرگاه آدمی، به تماشای خرمی گیاهان و درختان سرسبز می‌نشیند، غرق در سرور و لذت می‌شود؛ روان وی آرام می‌گیرد و جانش به تازگی و طراوت می‌گراید. تماشای آنها لذت‌بخش و شادی‌آفرین است. (4)
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در اهمیت درخت و درختکاری، می فرماید: «إِنْ قَامَتِ السَّاعَةُ وَ فِی یَدِ أَحَدِکُمُ الْفَسِیلَةُ فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ لَا تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّى یَغْرِسَهَا فَلْیَغْرِسْهَا» اگر قیامت بر پا شد و در دست یکى از شما نهالى بود، اگر کمى پیش از قیامت توانست آن را بکارد، باید بکارد.»
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «مَنْ غَرْسَ غَرْساً فَأَثْمَرَ أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الْأَجْرِ قَدْرَ مَا یَخْرُجُ مِنَ الثَّمَرَةِ» هر کس درختى بنشاند و به ثمر بنشیند، خدا به اندازه اى که میوه از آن فراهم آید به او پاداش مى دهد.»
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «خُلِقَ لَهُ الشَّجَرُ فَکُلِّفَ غَرْسَهَا وَ سَقْیَهَا وَ الْقِیَامَ عَلَیْهَا» درخت براى او (انسان) آفریده شده است، و او مکلّف است که آن را در زمین بنشاند و آب دهد و به آن رسیدگى کند.»
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَغْرِسُ غَرْساً أَوْ یَزْرَعُ زَرْعاً فَیَأْکُلُ مِنْهُ إِنْسَانٌ أَوْ طَیْرٌ أَوْ بَهِیمَةٌ إِلَّا کَانَتْ لَهُ بِهِ صَدَقَةً» هیچ مسلمانى نیست که درختى را در زمین بنشاند یا زراعتى را کشت کند، و انسان یا پرنده یا چرنده اى از آن بخورد، مگر اینکه براى او صدقه اى محسوب شود.»
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «سِتَّةٌ تَلْحَقُ الْمُؤْمِنَ بَعْدَ وَفَاتِهِ وَلَدٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ مُصْحَفٌ یُخَلِّفُهُ وَ غَرْسٌ یَغْرِسُهُ وَ قَلِیبٌ یَحْفِرُهُ وَ صَدَقَةٌ یُجْرِیهَا وَ سُنَّةٌ یُؤْخَذُ بِهَا مِنْ بَعْدِهِ»شش چیز بعد از وفات مؤمن به او ملحق شده [و به او فایده می‌دهد]: فرزندى که برایش طلب آمرزش کند، قرآنی که او از خود به یادگار گذاشته [و پس از مرگش خوانده مى شود]، درختى که کاشته، چاه آبى که حفر نموده [و وقف کرده]، صدقه جاریه اى که از خود به جا گذارده است روش نیکویى که پس از مرگش مردم به آن عمل می‌کنند.»
امام علی علیه السلام نقل می فرماید: «هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله گروهی را به جهاد می‌فرستاد، به آنان چنین رهنمود می‌داد: «اّنْطَلِقُوا بِسْمِ اللهِ ...لاَ تَقتُلُوا وَلِیداً طِفْلاً وَلاَ اِمْرَأَةً وَلاَ شَیْخاً کَبِیراً، ... وَلاَ تَعقَرنَ شَجَراً إِلاَ شَجَرٌ یَمْنَعُکُمْ قِتَالاً أَوْ یَحْجِزُ بَیْنَکُم وَ بَیْنَ الْمُشْرِکِینَ» با نام خدا حرکت کنید ... مبادا به کشتن زنان، پیران و کودکان مبادرت نمایید ... و از قطع درختان بپرهیزید؛ مگر درختی که مانع جنگ یا مانع بین شما و مشرکین باشد.»
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «لَا تَقْطَعُوا الثِّمَارَ فَیَبْعَثَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ الْعَذَابَ صَبّاً» درختان مثمر[که قابلیت میوه دادن دارند] را قطع نکنید؛ چرا که خداوند عذاب را بر شما فرو خواهد فرستاد.»
و نکته پایانی اینکه، گرچه در اسلام بر کاشت درخت در این دنیا تأکید فراوان شده است، اما بر این نکته نیز سفارش بسیار شده است که درختان بهشت نیز باید در این دنیا کاشته شود. محض نمونه، به این روایت از امام باقر علیه السلام اشاره می‌کنیم که فرمود:«مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِرَجُلٍ یَغْرِسُ غَرْساً فِی حَائِطٍ لَهُ، فَوَقَفَ لَهُ وَ قَالَ: أَ لَاأَدُلُّکَ عَلى غَرْسٍ أَثْبَتَ أَصْلًا، وَ أَسْرَعَ إِینَاعاً، وَ أَطْیَبَ ثَمَراً، وَ أَبْقى؟ قَالَ: بَلى، فَدُلَّنِی یَا رَسُولَ اللَّهِ، فَقَالَ: إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ، فَقُلْ:" سُبْحَانَ اللَّهِ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ، وَ لَاإِلهَ إِلَّا اللَّهُ، وَ اللَّهُ أَکْبَرُ"؛ فَإِنَّ لَکَ- إِنْ قُلْتَهُ- بِکُلِّ تَسْبِیحَةٍ عَشْرَ شَجَرَاتٍ فِی الْجَنَّةِ مِنْ أَنْوَاعِ الْفَاکِهَةِ، وَ هُنَّ مِنَ الْبَاقِیَاتِ الصَّالِحَاتِ»کافی ج/4 ص/383.
رسول خدا صلی الله علیه و آله از کنار باغی عبور می‌کرد که صاحب آن مشغول کاشتن درخت بود. حضرت ایستاد و فرمود:آیا تورا به درختی که ریشه هایش محکمتر و استوارتر و میوه‌هایش زودرس‌تر و پاکیزه‌تر است و برای همیشه باقی می‌ماند، راهنمایی نکنم؟» عرض کرد: «آری یا رسول الله!» آن حضرت فرمود: «صبح و شام بگو سبحان الله و الحمد لله و لااله الاالله و الله اکبر. پس هر گاه تو این ذکر را بگویی، به خاطر هر ذکری ده درخت از انواع درختان میوه، در بهشت برای تو کاشته می‌شود، و آنها از باقیات الصالحات [همین اذکار] است.»
الواقعة : 72 «أَ أَنْتُمْ أَنْشَأْتُمْ شَجَرَتَها أَمْ نَحْنُ الْمُنْشِؤُنَ»
آیا شما درختان را آفریده اید یا ما آفرینندهایم؟
موارد استفاده از درخت در قرآن
با دقت در آن دسته از آیاتی که از « درخت » یاد کرده است، در می‌یابیم که از آن تحت یکی از عناوین نه گانه زیر سخن به میان آمده : 1. درخت و تسبیح خداوند، 2. درخت و سجده در برابر خداوند، 3. درخت نشانه‌ای بر قدرت خداوند، 4.استفاده از درخت برای تمثیل، 5. نقش درخت در زندگی انبیاء، 6. درختان بهشتی، 7. درختان دوزخی، 8. درختان دنیوی و 9. نقش درخت در زندگی انسانها و حیوانات .
که مختصرا به برخی از آن موارد اشاره می شود
سجده درخت
الحج : 18 أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ کَثیرٌ مِنَ النَّاسِ وَ کَثیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذابُ وَ مَنْ یُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یَشاءُ
آیا ندانستهاى که هر که در آسمانها و هر که در زمین است و خورشید و ماه و ستارگان و کوه‌ها و درختان و جنبندگان و بسیارى از مردم براى او سجده مىکنند؟ و بر بسیارى [که از سجده امتناع دارند] عذاب، لازم و مقرّر شده است. و کسى را که خدا خوار کند، گرامى دارنده اى براى او نیست؛ به یقین خدا هر چه را بخواهد انجام مىدهد.
سایه و میوه اش نعماتی از بهشتند
الإنسان : 14 «وَ دانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُها وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلیلاً»
و سایه هاى درختان به آنان نزدیک و میوه هایش به آسانى در دسترس است.
درختان قرآنی
در قرآن کریم، آیات بسیاری وجود دارد که در آنها به درختانی که در طبیعت و محل زیست این جهانی آدمیان وجود دارند، اشاره شده و به نوع این درختان نیز تصریح گردیده که عبارتند از :
الف ـ درختان خرما : در قرآن کریم در 20 آیه به نام این درخت تصریح شده و این تعداد در مورد هیچکدام از درختان دیگر سابقه ندارد و خود بیانگر اهمیت این درخت در حیات آدمی .
ب ـ درخت انگور : پس از درخت خرما، درختی که از آن در قرآن کریم بیشتر یاد شده، درخت انگور است، به طوری که 11 مرتبه نام این درخت با کلمات « عنب » و « اعناب » آمده است .
ج ـ درخت زیتون : سوره‌ای به این نام، نامگذاری نموده‌اند .کلمه زیتون که هم به درخت و هم به میوه آن اطلاق می‌گردد، مجموعاً 6 بار در قرآن کریم مورد اشاره قرار گرفته است.
د ـ درخت انار : رمان که به معنی انار است و به درخت این میوه هم گفته می‌شود در قرآن کریم3بار ذکر شده.
هـ - درخت سِدر : سدر، همان درخت کُنار است که « درختی است تناور و خاردار، بلندی‌اش تا 40 متر می‌رسد؛ می‌گویند تا دو هزار سال عمر میکند، میوه آن به شکل سنجد و بعد از رسیدن، سرخ یا زرد رنگ و شیرین می‌شود ... »
کلمه سدر، 4 بار در قرآن کریم ذکر شده.
نقش درخت در زندگی انسانها و حیوانات
در این بخش از این نوشتار با اشاره به آیه‌ای از قرآن کریم، به بیان تأثیر و نقش درخت در زندگی آدمیان از زوایه تأمین یکی از ضروریات حیات آدمی ( یعنی آتش ) و نیز تأثیر در زندگی یکی از حیوانات ( یعنی زنبورعسل ) می‌پردازیم :
الف ـ آیه 80 سوره یاسین: « الذی جعل لکم من الشجر الاخضر ناراً فاذا انتم منه توقدون . اوست کسی که قرار داد برای شما از آن درخت برمی‌افروزید آتش را ».
این آیه شریفه یکی از نشانه‌های قدرت خداوند را آفرینش آتشی می‌داند که از درخت سبز تولید می‌شود . زیرا بسی شگفت‌آور است که چگونه درختی سبز ـ که سایه خنک و روحبخش آن، آدمی را از آسیب گرما و اشعه سوزان خورشید در امان نگه می‌دارد ـ در فرآیندی دیگر، تبدیل به آتشی افروخته می‌گردد که می‌تواند همه چیز را در کام مرگ و نیستی فرو برد . این نیست مگر به واسطه اعجاز و قدرت نهایی پروردگار توانا .
ب ـ سوره نحل آیه 68: « و اوحی ربک الی النحل ان اختذی من الجبال بیوتاً و من الشجر و مما یعرشون» و وحی فرستاد پروردگارت به سوی زنبور عسل، که فرا بگیر از کوه‌ها خانه‌ها و از درخت واز آنچه بنا می‌کنند .
این آیه شریفه اشاره‌ای دارد به نقش و تأثیر درخت در زندگی زنبور عسل، چرا که این حشره بسیار مفید با امر غریزی و تکوینی از جانب خداوند مأمور شده است که جاهای پردرخت و شاخ‌های بلند و سرسبز درختان را به عنوان مسکن انتخاب کند تا بتواند به سهولت به مواد اولیه لازم برای تولید عسل دست پیدا کند .
ج ـ سوره نحل آیه 10: « هو الذی انزل من السماء ماء لکم منه شراب و منه شجر فیه تسیمون . اوست کسی که از آسمان، آبی گوارا نازل میکند که می‌آشامید، و از آن درختانی می‌رویاند که حیوانات خود را در آن به چرا می‌برید » .
در این آیه به یکی از کارکردهای درخت که همانا تأمین غذای حیوانات اهلی و برخی حیوانات غیراهلی می‌باشد، اشاره شده است .
تأثیر درختان بر جسم و جان
گیاهان و درختان، سهمی بسزا و نقشی بسیار مهم در زندگی بشر دارند. تلطیف هوا، تعادل دمای محیط، حفاظت از خاک و تأمین بخشی از مواد غذایی مورد نیاز انسان، اندکی از سودمندی‌های فراوان آنها است. اسلام مردمان را به تماشای گیاهان سرسبز و نگاه به مناظر جذاب آنها دعوت کرده است. چنان‌که در فرموده‌های معصومین(علیهم السلام) از تأثیر مثبت گیاهان بر جسم و جان آدمی آثار بسیاری به ما رسیده است.
امام صادق علیه السلام به مفضل می‌فرماید: «... مَعَ مَا فِی النَّبَاتِ مِنَ التَّلَذُّذِ بِحُسْنِ مَنْظَرِهِ وَ نَضَارَتِهِ الَّتِی لَا یُعَدُّ لَهَا شَیْ ءٌ مِنْ مَنَاظِرِ الْعَالَمِ وَ مَلَاهِیهِ؛ نگریستن به گلهای رنگارنگ و درختان سرسبز و خرم، چنان لذتی به آدمی می‌بخشد که هیچ لذتی را با آن برابر نمی‌توان کرد.»
از امام کاظم علیه السلام نیز نقل شده است که فرمود: «ثَلَاثٌ یَجْلِینَ الْبَصَرَ: النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ وَ النَّظَرُ إِلَى الْمَاءِ الْجَارِی وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَجْهِ الْحَسَنِ؛ سه چیز، چشم را جلا می‌بخشد [و بر روشنایی آن می‌افزاید]: نگریستن به گیاهان خرم و سرسبز، نگاه به آب جاری، و نظاره کردن صورت زیبا.»
از مرور روایات، چنین نتیجه می‌گیریم که هرگاه آدمی، به تماشای خرمی گیاهان و درختان سرسبز می‌نشیند، غرق در سرور و لذت می‌شود؛ روان وی آرام می‌گیرد و جانش به تازگی و طراوت می‌گراید. تماشای آنها لذت‌بخش و شادی‌آفرین است. (4)
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در اهمیت درخت و درختکاری، می فرماید: «إِنْ قَامَتِ السَّاعَةُ وَ فِی یَدِ أَحَدِکُمُ الْفَسِیلَةُ فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ لَا تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّى یَغْرِسَهَا فَلْیَغْرِسْهَا» اگر قیامت بر پا شد و در دست یکى از شما نهالى بود، اگر کمى پیش از قیامت توانست آن را بکارد، باید بکارد.»
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «مَنْ غَرْسَ غَرْساً فَأَثْمَرَ أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الْأَجْرِ قَدْرَ مَا یَخْرُجُ مِنَ الثَّمَرَةِ» هر کس درختى بنشاند و به ثمر بنشیند، خدا به اندازه اى که میوه از آن فراهم آید به او پاداش مى دهد.»
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «خُلِقَ لَهُ الشَّجَرُ فَکُلِّفَ غَرْسَهَا وَ سَقْیَهَا وَ الْقِیَامَ عَلَیْهَا» درخت براى او (انسان) آفریده شده است، و او مکلّف است که آن را در زمین بنشاند و آب دهد و به آن رسیدگى کند.»
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَغْرِسُ غَرْساً أَوْ یَزْرَعُ زَرْعاً فَیَأْکُلُ مِنْهُ إِنْسَانٌ أَوْ طَیْرٌ أَوْ بَهِیمَةٌ إِلَّا کَانَتْ لَهُ بِهِ صَدَقَةً» هیچ مسلمانى نیست که درختى را در زمین بنشاند یا زراعتى را کشت کند، و انسان یا پرنده یا چرنده اى از آن بخورد، مگر اینکه براى او صدقه اى محسوب شود.»
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «سِتَّةٌ تَلْحَقُ الْمُؤْمِنَ بَعْدَ وَفَاتِهِ وَلَدٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ مُصْحَفٌ یُخَلِّفُهُ وَ غَرْسٌ یَغْرِسُهُ وَ قَلِیبٌ یَحْفِرُهُ وَ صَدَقَةٌ یُجْرِیهَا وَ سُنَّةٌ یُؤْخَذُ بِهَا مِنْ بَعْدِهِ»شش چیز بعد از وفات مؤمن به او ملحق شده [و به او فایده می‌دهد]: فرزندى که برایش طلب آمرزش کند، قرآنی که او از خود به یادگار گذاشته [و پس از مرگش خوانده مى شود]، درختى که کاشته، چاه آبى که حفر نموده [و وقف کرده]، صدقه جاریه اى که از خود به جا گذارده است روش نیکویى که پس از مرگش مردم به آن عمل می‌کنند.»
امام علی علیه السلام نقل می فرماید: «هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله گروهی را به جهاد می‌فرستاد، به آنان چنین رهنمود می‌داد: «اّنْطَلِقُوا بِسْمِ اللهِ ...لاَ تَقتُلُوا وَلِیداً طِفْلاً وَلاَ اِمْرَأَةً وَلاَ شَیْخاً کَبِیراً، ... وَلاَ تَعقَرنَ شَجَراً إِلاَ شَجَرٌ یَمْنَعُکُمْ قِتَالاً أَوْ یَحْجِزُ بَیْنَکُم وَ بَیْنَ الْمُشْرِکِینَ» با نام خدا حرکت کنید ... مبادا به کشتن زنان، پیران و کودکان مبادرت نمایید ... و از قطع درختان بپرهیزید؛ مگر درختی که مانع جنگ یا مانع بین شما و مشرکین باشد.»
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «لَا تَقْطَعُوا الثِّمَارَ فَیَبْعَثَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ الْعَذَابَ صَبّاً» درختان مثمر[که قابلیت میوه دادن دارند] را قطع نکنید؛ چرا که خداوند عذاب را بر شما فرو خواهد فرستاد.»
و نکته پایانی اینکه، گرچه در اسلام بر کاشت درخت در این دنیا تأکید فراوان شده است، اما بر این نکته نیز سفارش بسیار شده است که درختان بهشت نیز باید در این دنیا کاشته شود. محض نمونه، به این روایت از امام باقر علیه السلام اشاره می‌کنیم که فرمود:«مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِرَجُلٍ یَغْرِسُ غَرْساً فِی حَائِطٍ لَهُ، فَوَقَفَ لَهُ وَ قَالَ: أَ لَاأَدُلُّکَ عَلى غَرْسٍ أَثْبَتَ أَصْلًا، وَ أَسْرَعَ إِینَاعاً، وَ أَطْیَبَ ثَمَراً، وَ أَبْقى؟ قَالَ: بَلى، فَدُلَّنِی یَا رَسُولَ اللَّهِ، فَقَالَ: إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ، فَقُلْ:" سُبْحَانَ اللَّهِ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ، وَ لَاإِلهَ إِلَّا اللَّهُ، وَ اللَّهُ أَکْبَرُ"؛ فَإِنَّ لَکَ- إِنْ قُلْتَهُ- بِکُلِّ تَسْبِیحَةٍ عَشْرَ شَجَرَاتٍ فِی الْجَنَّةِ مِنْ أَنْوَاعِ الْفَاکِهَةِ، وَ هُنَّ مِنَ الْبَاقِیَاتِ الصَّالِحَاتِ»کافی ج/4 ص/383.
رسول خدا صلی الله علیه و آله از کنار باغی عبور می‌کرد که صاحب آن مشغول کاشتن درخت بود. حضرت ایستاد و فرمود:آیا تورا به درختی که ریشه هایش محکمتر و استوارتر و میوه‌هایش زودرس‌تر و پاکیزه‌تر است و برای همیشه باقی می‌ماند، راهنمایی نکنم؟» عرض کرد: «آری یا رسول الله!» آن حضرت فرمود: «صبح و شام بگو سبحان الله و الحمد لله و لااله الاالله و الله اکبر. پس هر گاه تو این ذکر را بگویی، به خاطر هر ذکری ده درخت از انواع درختان میوه، در بهشت برای تو کاشته می‌شود، و آنها از باقیات الصالحات [همین اذکار] است.»
منبع : سراج منیر ،ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره138
و دانشنامه موضوعی قرآن کریم
و دانشنامه موضوعی قرآن کریم
