قرائت نماز (قسمت دوم)

بررسی مسایل مربوط به صحت قرائت نماز (قسمت دوم)

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمان الرحیم

1.آیات و روایاتی که بطور کلی دستور به درست،عربی و زیبا خواندن قرآن می دهند:

 

همانگونه که خداوند متعال در قرآن کریم تاکید فراوانی بر خواندن قرآن فرموده راه و روش خواندنش راهم بیان فرموده است و انوار مقدسه معصومین (علیهم السلام) هم آن موارد را مانند سایر مطالب کلی قرآن برای همه تشریح و تبیین فرموده اند. برای نمونه خدای متعال در باره اهمیت خواندن قرآن می فرماید :

«فَاقَرءُوا ما تَیَسَّرَ مِنَ القُرآنِ » و« فَاقَرءُوا ما تَیَسَّرَ مِنه » که هردو عبارت نورانی در آیه 20 سوره مبارکه مزمل هستند به این معنی که هر اندازه برایتان میسر است قرآن  بخوانید .در این باره روایات فراوانی وارد شده که به جهت اختصار به چند مورد بسنده می کنیم:

 

امام صادق( علیه السلام) می فرماید:

(الْقُرْآنُ عَهْدُ اللَّهِ إِلَى خَلْقِهِ فَقَدْ یَنْبَغِی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ یَنْظُرَ فِی عَهْدِهِ وَ أَنْ یَقْرَأَ مِنْهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسِینَ آیَةً.)

قرآن عهد و پیمان خدا برای مردم است. شایسته است که انسان مسلمان به آن عهد و پیمان نگاه کند و در هر روز پنجاه آیه از آن را بخواند.       اصول کافی، ج 2، ص .609

 

و نیز حضرت محمد (صلی الله علیه وآله ) در وصیتی به امیرالمومنین (علیه السلام )  فرمودند:

 «و عَلَیکَ بِتَلاوَةِ الْقُرآنِ عَلى کُلِّ حال»

 بر تو باد که در همه حال قرآن تلاوت کنى.        بحارالانوار، ج 69 ، ص 391.

 علامه حسن بن على دیلمى‏ در کتاب مهم ارشاد القلوب الی الصواب در باب نوزدهم(بهره‏ گیرى از قرائت قرآن مجید)

 آورده که :

(قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) : إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ لَتَصْدَأُ کَمَا یَصْدَأُ الْحَدِیدُ وَ إِنَّ جَلَاءَهَا قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ‏.)

 پیامبر خدا (صلى اللَّه علیه و آله و سلم) فرمود: این دلها چون آهن زنگار مى‏گیرد، و قطعا جلا و پاک کردن آنها به وسیله خواندن قرآن است.

 همچنین علامه ابن فهد حلی در کتاب شریف عدة الداعی و نجاح الساعی ، باب ششم ( باب خواندن قرآن ) آورده که:

عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) رَفَعَهُ إِلَى النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله و سلم) لِقَارِئِ الْقُرْآنِ بِکُلِّ حَرْفٍ یَقْرَأُ فِی الصَّلَاةِ قَائِماً مِائَةُ حَسَنَةٍ وَ قَاعِداً خَمْسُونَ حَسَنَةً وَ مُتَطَهِّراً فِی غَیْرِ الصَّلَاةِ خَمْسٌ وَ عِشْرُونَ حَسَنَةً وَ غَیْرَ مُتَطَهِّرٍ عَشْرُ حَسَنَاتٍ أَمَا إِنِّی لَا أَقُولُ‏ المر حَرْفٌ بَلْ لَهُ بِالْأَلِفِ عَشْرٌ وَ بِاللَّامِ عَشْرٌ وَ بِالْمِیمِ عَشْرٌ وَ بِالرَّاءِ عَشْرٌ.)

امام رضا (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)  نقل مى‏فرماید که آن حضرت فرمود: قارى قرآن به عوض هر حرفى در نمازش در صورتى که در حال ایستاده بخواند صد حسنه دارد و در صورتى که نشسته نماز گزارد و در آن قرآن بخواند پنجاه حسنه بابت هر حرفى و در غیر نماز اگر با طهارت باشد بابت هر حرفى بیست و پنج حسنه و اگر بدون طهارت باشد ده حسنه دارد .منظور من از حرف این نیست که بگویم «الم» یک حرف است بلکه براى قارى قرآن براى هر حرف یعنى بابت «الف» ده حسنه و بابت حرف «لام» ده حسنه وبابت حرف «میم» ده حسنه و عوض حرف «راء» ده حسنه مى‏برد.

نکته :

زیبایی این مطلب وقتی به اوج خود می رسد که می بینیم  حتی شیوه قرائت قرآن هم در آیات الهی معین شده و توسط  احادیث مشروحا تبیین گردیده تا جای که هیچ شک و شبهه ای را باقی نمی گذارد ، خداوند متعال در آیه 4 سوره مبارکه مزمل می فرماید : « وَرَتِّلِ القُرآنَ ترتیلا» قرآن را با ترتیل بخوان . «ترتیلا» مفعول مطلق تاکیدی برای فعلِ «رَتِّلِ» است به این معنا که قرآن را با روش ترتیل بخوان آنهم آنچنان ترتیلی ، و این اهمیت ترتیل در قرائت قرآن را آشکارتر می سازد.

معنای دقیق ترتیل :

سخن نورانی حضرت پیامبر(صلی الله علیه وآله) و امیر مؤمنان (علیه السلام) در باره ترتیل مبنای اصلی در شناخت معنای دقیق ترتیل می‌باشد، آن جا که فرمودند:

« الترتیل اداء الحروف و حفظ الوقوف»

ترتیل عبارت است از: ادای (درست) حروف و رعایت محلّ وقفها(ی قرآن) .(بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 67، ص 323، مکتبه الاسلامیه، تهران. فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج 1، ص 71)

و واضح است که ادای درست حروف درزبان عربی بخصوص قرآن به رعایت کردن مخارج ، صفات و احکام حروف است که در علم تجوید قرآن در باره این سه مورد بحث و بررسی می شود .

اهمیت ادای درست حروف :

 ادای درست حروف ارتباط کاملی با درستی یا نادرستی معنای کلام پیدا می کند زیرا تلفظ نادرست یک حرف در زبان عربی موجب جایگزینی حرف دیگری بجای آن و در نتیجه تغییر معنای کلمه خواهد شد .

به عنوان مثال ما در فارسی حروف (ز، ض ، ذ ، ظ ) را مانند هم و بشکل (ز) ادا می کنیم ولی در زبان عربی هر یک از این حروف دارای صدا و مشخصات مستقل از دیگری است به عنوان مثال کلمه (الضالین) که به معنی - کسانی که از راه حق و مستقیم منحرف و گمراه شده اند - است ، اگر به لهجه فارسی یعنی به شکل (الزالین) تلفظ  شود در واقع کلمه ای گفته شده که در عربی استعمال نشده است و هیچ معنایی ندارد مثل اینکه ما در فارسی کلمه بی معنایی به زبان بیاوریم پس اگر کسی بخواهد ترتیل در قرآن را رعایت کند باید در مرحله ی اول کلمات قرآن را درست و بدون اشتباه و نیکو تلاوت کند

نکته دیگری در معنای ترتیل :

حتی در روایاتی مکث و صوت نیکو را هم به معنای ترتیل اضافه فرمودند. و ترتیل را بیشتر توضیح داده اند. که در روایاتِ همین بخش خواهد آمد.

در واقع رعایت این موارد که مهمترین ارکان علم تجویدند باعث حفاظت و پاسداری از اصالت و درستی حروف و کلمات می شود واز تغییراتی که خدای نا کرده منجر به تحریف در لفظ و معنا می شود جلوگیری می کند و اگر بخواهیم به قرائت صدر اسلام و معصومین (علیهم السلام) نزدیکتر شویم علاوه بر تدبر و عمل به قرآن ، قطعا رعایت درست تلفظ کردن حروف خواهد بود.( بخصوص در نماز)

اهمیت تلاوت زیبای قرآن در روایات :

براستی آیا زیبا ترین کلام هستی شایسته زیباترین صوتها و نغمات نیست ؟ قطعا همین طور است و این نکته مهم در معصومین (علیهم صلوات الله) بطور ویژه ای مورد نظر قرار گرفته است که در این باره به پنج روایت بسنده می کنیم:

1. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله و سلم)‏ زَیِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِکُمْ فَإِنَّ [الصَّوْتَ‏] الْحَسَنَ یَزِیدُ الْقُرْآنَ حُسْنا.

رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلم)‏ فرمودند: قرآن رابا صداهای زیبای خود زینت دهید چرا که صوت زیبا بر زیبایی قرآن می افزاید.( زیباترین معانی شایسته زیباترین الفاظ  ، اصوات و نغمات هستند) جامع الاخبار شعیری ص/49

2. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله و سلم)‏ «زَیِّنُوا أَصْوَاتَکُمْ بِالْقُرْآنِ»

صداهای خود را(با تلاوت زیبای) قرآن زینت دهید. المجازات النبویة، ص: 221

3. عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیُّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ (علیه السلام) قَالَ: ذَکَرْتُ الصَّوْتَ عِنْدَهُ فَقَالَ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام)  کَانَ یَقْرَأُ فَرُبَّمَا مَرَّ بِهِ‏ الْمَارُّ فَصَعِقَ مِنْ حُسْنِ صَوْتِهِ وَ إِنَّ الْإِمَامَ لَوْ أَظْهَرَ مِنْ ذَلِکَ شَیْئاً لَمَا احْتَمَلَهُ النَّاسُ مِنْ حُسْنِهِ قُلْتُ وَ لَمْ یَکُنْ رَسُولُ اللَّهِ ص یُصَلِّی بِالنَّاسِ وَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ بِالْقُرْآنِ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یُحَمِّلُ النَّاسَ مِنْ خَلْفِهِ مَا یُطِیقُونَ. الکافی (ط - الإسلامیة) / ج‏2 / 615 / باب ترتیل القرآن بالصوت الحسن ..... ص : 614

على بن محمد نوفلى گوید: نزد حضرت أبى الحسن (علیه السلام) از صدای زیبا یاد کردم فرمود: همانا على بن الحسین (علیهما السلام) قرآن میخواند و چه بسا کسانى بر آن حضرت می گذشتند و از آواز خوش او مدهوش میشدند، و اگر راستى امام چیزى از آواز خوشش آشکار کند مردم تاب شنیدن آن را ندارند، عرض کردم: مگر نبود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)  با مردم نماز (جماعت) می خواند و آوازش را بخواندن بلند می کرد؟ فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) رعایت تحمل و طاقت افرادی که پشت سرش بودند را می نمودند.

4.وَ قَالَ الصادقُ (عَلَیْهِ السَّلَامُ‏ ) فِی قَوْلِهِ تَعَالَى‏ «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا» قَالَ: هُوَ أَنْ تَتَمَکَّثَ‏ فِیهِ، وَ تُحَسِّنَ بِهِ صَوْتَکَ.

 امام صادق (علیه السلام) در باره آیه و رتل القرآن ترتیلا درکلام خدای متعال فرمودند: ترتیل یعنی در خواندن قرآن مکث کنی(عجله نکنی و با تامل بخوانی) و صوتت را هنگام قرائت زیبا گردانی.

وسائل الشیعه ج/6  ص/208 – بحارالانوار ج/82 ص/8 – هدایة الامة الی احکام الائمة علیهم السلام  ج/3 ص/73

5. عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ‏ ) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ«وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا» قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ‏ )  بَیِّنْهُ‏ تِبْیَاناً وَ لَا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعْرِ وَ لَا تَنْثُرْهُ نَثْرَ الرَّمْلِ وَ لَکِنْ أَفْزِعُوا قُلُوبَکُمُ الْقَاسِیَةَ وَ لَا یَکُنْ هَمُّ أَحَدِکُمْ آخِرَ السُّورَةِ.

عبد الله بن سلیمان نقل می کند که از امام صادق(علیه السلام) در باره سخن خدای عز و جل که فرمودند«وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا»  سوال کردم حضرت فرمودند که امیرالمومنین (علیه السلام) فرموده اند : آن (قرآن) را خوب بیان کن و همانند شعر آن را  بریده بریده مخوان، و هنگام خواندن مانند ریگ آن را پراکنده مساز(حروف و کلمات قرآن به هم پیوسته هستند . آنها را جدا از هم نخوان) ، و دلهای سخت خود را به وسیله آن به بیم و هراس افکنید (تا درمقابل دستورات خدا نرم ومطیع و رقیق گردد ) و همت شما این نباشد که سوره را به آخر رسانید.

الکافی (ط - الإسلامیة) / ج‏2 / 614 / باب ترتیل القرآن بالصوت الحسن ..... ص : 614

 نکته :

وه که چه دین زیبایی وحقا که خدای جمیل دوستدار جمال وزیبایست و انسان را هم از این موهبت بی بهره نساخته لذاست که می بینیم چقدر زیبایی در نفوس و قلوب انسان بخصوص جوانان نفوذ دارد و کسی که از این ابزار مهم تبلیغی بهره نبرد در واقع خود را از این ابزار مهم تبلیغی وموهبت فطری که شیوه تاثیر گذارحضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه معصومین (علیهم السلام) در تبلیغ دستورات نورانی دین مبین اسلام بوده محروم نموده است. نمونه بارز امروز ما در پیروی از سیره مهم تبلیغی حضرات معصومین (علیهم صلوات الله) تلاوت زیبای رهبر معظم انقلاب حضرت امام خامنه ای بخصوص در نماز که زبن زد خاص و عام است و اهمیت ویژه ایشان به این امر که بسیاری را شیفته کمالات معنوی نماز و زیبایی آیات الهی می گرداند.

توجه :

این امر بخصوص باید مورد توجه طلاب عزیز، روحانیون گرامی و مبلغین دلسوز قرار گیرد.

توضیح قسمت دوم حدیث (حفظ الوقوف)

 رعایت وقفها در قرآن به این معناست که قاری قرآن با توجه به معنای کلمات و آیات نورانی قرآن بهترین جا را از نظر صحت معنا برای توقف و یا برای شروع قرائت خود انتخاب کند که این یعنی قاری در قرائت به معنا هم توجه کافی داشته و در آن تدبّر کند .

تعریف کامل ترتیل :

بر اساس این روایات نورانی ترتیل یعنی : درست ، بدون اشتباه ، زیبا و همراه با تدبر و اندیشه خواندن آیات قرآن کریم.

ان شاءالله ادامه دارد...