چرا گنبد و بارگاه؟

ساخت بارگاه و ضریح بر قبور پیامبران و امامان(علیهم السلام) ازمنظر آیات و روایات
بسم الله الرحمن الرحیم
الشورى : 23   ذلِکَ الَّذی یُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏ وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فیها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ
این است چیزى که خدا آن را به آن بندگانش که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏ اند، مژده مى‏دهد. بگو: از شما [در برابر ابلاغ رسالتم‏] هیچ پاداشى جز مودّت نزدیکان [یعنى اهل بیتم‏] را نمى‏ خواهم. و هر کس کار نیکى کند، بر نیکى‏ اش مى‏ افزاییم یقیناً خدا بسیار آمرزنده و عطاکننده پاداش فراوان در برابر عمل اندک است‏.

این گنبد و بارگاه کمترین مرحله مودت و ابراز علاقه به خاندان عصمت و طهارت است

خداوند متعال در قرآن کریم امر به تعظیم شعائر الهى کرده و آن را دلیل تقواى قلوب مى‏داند، آنجا که مى‏فرماید: «وَمَن یُعَظِّم شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِن تَقوَى القُلُوبِ»؛ حج (22)، آیه 32.
؛ «و هر کس شعائر دین خدا را بزرگ و محترم دارد، این، صفت دل‏هاى باتقواست.»

شعائر جمع شعیره، به معناى دلیل و علامت است.
شعائر الله؛ یعنى امورى که دلیل و علامت و نشانه به سوى خداست و هر کسى که مى‏خواهد به خدا برسد با آن دلیل و نشانه مى‏تواند به خدا برسد.
در قرآن کریم، صفا و مروه از شعائر الهى شمرده شده است:
«إِنَّ الصَّفا وَالمَروَةَ مِن شَعآئِرِ اللَّهِ»؛ بقره (2)، آیه 158؛ «همانا صفا و مروه از شعائر دین خداست.»
و نیز شترى که براى نحر به منى برده مى‏شود: «وَالبُدنَ جَعَلناها لَکُم مِن ‏شَعآئِرِ اللَّهِ»؛ حج(22)، آیه 36؛ «و نحر شتران فربه را از شعائر دین خدا مقرر گردانیدیم.»
این نیست مگر از آن جهت که این امور از نشانه‏ هاى دین حنیف ابراهیم است و کسانى که با حضور خود در این مکان‏هاى مقدس و انجام مناسک به تعظیم شعائر الهى مى‏پردازند در حقیقت از پیروان حقیقى ابراهیم حنیف هستند. بدیهى است بقیه مکان‏ها که به پیامبران و اولیاى الهى تعلق دارد از این قاعده مستثنى نیستند. چنان که مسلمانان به نوبت مى ‏ایستند تا در محراب پیامبر(صلى ‏الله‏ علیه) نماز بخوانند و یا هر جا که پیامبر(صلى ‏الله‏ علیه) حتى توقف داشته به یادبود آن مسجد ساخته شده و مردم جهت بزرگداشت نام و یاد پیامبر(صلى ‏الله‏ علیه) به آنجا مراجعه مى‏کنند.
از این رو حفظ و صیانت آثار پیامبران و امامان(علیهم‏السلام) و بناى قبر و گلدسته براى آن‏ها نیز در راستاى همین اهداف است؛ زیرا این اعمال در حقیقت تعظیم اشخاصى است که خود و سنتشان شعائر و راهنمایى به سوى خدایند.
قرطبى در تفسیرش مى‏گوید: «شعائر خدا عبارت است از عَلَم‏ ها و نشانه‏ هاى دین خدا؛ خصوصاً امورى که مربوط به مناسک است». تفسیر قرطبى، ج 12، ص 56.
ب) بناى بر قبور اولیاى الهى مصداق ترفیع بیوت‏
خداوند متعال در قرآن کریم اذن داده که خانه ‏هایى که در آن‏ها یاد خدا شده، رفعت پیدا کند، آنجا که مى‏فرماید: «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرفَعَ وَیُذکَرَ فِیهَا اسمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالغُدُوِّ وَالْآصالِ. رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَلا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ...»؛ نور (24)، آیات 36و37؛ «در خانه‏ هایى که خدا رخصت داده رفعت یابد و در آن، ذکر خدا شود و صبح و شام در آن تسبیح ذات پاک او کنند. پاک‏مردانى که هیچ کسب و تجارت، آنان را از یاد خدا غافل نگرداند...».
استدلال به آیه فوق متوقف بر بیان دو امر است:
سیوطى از انس بن مالک و بریده نقل کرده که رسول خدا(صلى ‏الله‏ علیه) این آیه را «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرفَعَ...» قرائت نمود، شخصى جلو آمد، عرض کرد: این بیوت کدامند؟ حضرت(صلى ‏الله‏ علیه) فرمود: بیوت انبیا. ابوبکر در این هنگام نزد رسول خدا(صلى‏ الله‏ علیه) آمد و خطاب به خانه على و فاطمه(علیهم‏السلام) کرده و عرض کرد: اى رسول خدا! آیا این خانه از آن بیوت است که خدا و تو اراده کرده‏اى که تعظیم شود. پیامبر(صلى ‏الله‏ علیه) فرمود: آرى، از بهترین آن بیوت است. در المنثور، سیوطى، ج 5، ص 50.
شواهد تاریخى نیز بر درستى این‏گونه بزرگداشت دلالت دارد، چنان‏که؛ روزى که اسلام انتشار یافت، قبور پیامبرانى که مدفن آنها معلوم بود داراى سقف و سایبان و قبه و بارگاه بود، قبور هاجر و اسماعیل در مسجدالحرام و دانیال در شوش و هود و صالح و یونس و ذوالکفل در عراق و ابراهیم و اسحاق و یعقوب و یوسف در بیت المقدس همگى داراى بنا و بارگاه بودند.
ابن‏ تیمیه در کتاب الصراط المستقیم مى‏گوید: در فتح بیت‏ المقدس قبور انبیاء داراى بناء بود و تا سال چهارصد هجرى درب آنها بسته بود.
اگر ساخت بناء و بارگاه بر قبور شرک و حرام است، چرا تا زمان ظهور ابن‏تیمیه هیچ کس دستور به تحریم و تخریب نداده است؟! آیا مسلمان‏تر از ابن‏تیمیه تا آن زمان وجود نداشته است؟ براى اطلاع بیشتر به کتاب طبقات الکبرى، ابن‏ سعد، ج 1، ص 360 تا 503 مراجعه شود.
علاوه بر اینکه حفظ آثار ملى و دینى و بزرگداشت شخصیت‏هاى بزرگ اجتماعى از اصول پذیرفته شده نزد همه اقوام و ملت‏هاست و نشانه هویت و پیشینه آن ملت است به ویژه اگر به تقویت جنبه‏هاى مثبت و حفظ ارزش‏ها کمک کند چنان که بناى یادبود شهید گمنام در میدان اصلى شهرهاى مهم جهان در همین راستاست.
همچنین خداوند متعال درباره ‏ى اصحاب کهف و مشورتى که درباره‏ى آن‏ها داشتند مى‏فرماید: «قالَ الَّذِینَ غَلَبُوا عَلَى أَمرِهِم لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیهِم مَسجِداً»؛ کهف (18)، آیه 21؛ «ولى آن‏ها که از رازشان آگاهى یافتند ((و آن را دلیلى بر رستاخیز دیدند)) گفتند: ما مسجدى در کنار ((مدفن)) آن‏ها مى‏سازیم ((تا خاطره آنان فراموش نشود))».
مطابق برخى از تفاسیر این پیشنهاد از جانب موحدان بوده تا مردم به زیارت اصحاب کهف آمده و در کنار آن‏ها در مسجد نماز و دعا بخوانند. و خداوند این پیشنهاد را نقل کرده و آن را اشکال نکرده است و لذا از تقریر آن استفاده ‏ى جواز مى‏شود.                  
منبع: پرسمان دانشجویی

ضریح ائمه بقیع قبل از تخریب
حدیث:

أَتَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ(ع) وَ قُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا لِمَنْ زَارَ قَبْرَهُ یَعْنِی أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ(ع) وَ عَمَرَ تُرْبَتَهُ قَالَ یَا أَبَا عَامِرٍ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لَهُ وَ اللَّهِ لَتُقْتَلَنَّ بِأَرْضِ الْعِرَاقِ وَ تُدْفَنُ بِهَا قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لِمَنْ زَارَ قُبُورَنَا وَ عَمَرَهَا وَ تَعَاهَدَهَا فَقَالَ لِی یَا أَبَا الْحَسَنِ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ قَبْرَکَ وَ قَبْرَ وُلْدِکَ بِقَاعاً مِنْ بِقَاعِ الْجَنَّةِ وَ عَرْصَةً مِنْ عَرَصَاتِهَا وَ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قُلُوبَ نُجَبَاءَ مِنْ خَلْقِهِ وَ صَفْوَةٍ مِنْ عِبَادِهِ تَحِنُّ إِلَیْکُمْ وَ تَحْتَمِلُ الْمَذَلَّةَ وَ الْأَذَى فَیَعْمُرُونَ قُبُورَکُمْ وَ یُکْثِرُونَ زِیَارَتَهَا تَقَرُّباً مِنْهُمْ إِلَى اللَّهِ وَ مَوَدَّةً مِنْهم لِرَسُولِهِ أُولَئِکَ یَا عَلِیُّ الْمَخْصُوصُونَ بِشَفَاعَتِی الْوَارِدُونَ حَوْضِی وَ هُمْ زُوَّارِی غَداً فِی الْجَنَّةِ یَا عَلِیُّ مَنْ عَمَرَ قُبُورَکُمْ وَ تَعَاهَدَهَا فَکَأَنَّمَا أَعَانَ سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ عَلَى بِنَاءِ بَیْتِ الْمَقْدِسِ وَ مَنْ زَارَ قُبُورَکُمْ عَدَلَ ذَلِکَ ثَوَابَ سَبْعِینَ حَجَّةً بَعْدَ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ حَتَّى یَرْجِعَ مِنْ زِیَارَتِکُمْ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ فَأَبْشِرْ وَ بَشِّرْ أَوْلِیَاءَکَ وَ مُحِبِّیکَ مِنَ النَّعِیمِ وَ قُرَّةِ الْعَیْنِ بِمَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ وَ لَکِنَّ حُثَالَةً مِنَ النَّاسِ یُعَیِّرُونَ زُوَّارَ قُبُورِکُمْ کَمَا تغیر الزَّانِیَةُ بِزِنَائِهَا أُولَئِکَ شِرَارُ أُمَّتِی لَا أَنَالَهُمُ اللَّهُ شَفَاعَتِی وَ لَا یَرِدُونَ حَوْضِی؛
راوی از حضرت صادق(علیه السلام) می پرسد؟ ای فرزند رسول خدا! کسی که قبر امیرالمؤمنین(علیه السلام) را زیارت کند و قبر او را آباد و تعمیر کند چه پاداش و ثوابی دارد؟ حضرت صادق(علیه السلام) در پاسخ از جدش رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل می کند که خطاب به امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: به خدا قسم تو در سرزمین عراق کشته خواهی شد و در آن جا مدفون می شوی. امیرالمؤمنین(علیه السلام) می پرسد؟ یا رسول الله! کسی که قبر های ما را زیارت کند و آن را آباد کند و با آن قبرها مأنوس باشد چه پاداشی دارد ؟ پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: ای اباالحسن! خداوند قبر تو و فرزندانت را قطعه ای از قطعه ها و عرصه های بهشت قرار داده است و دل های برگزیدگان خلقش و بندگانش را مشتاق زیارت شما قرارداده است. آنها ذلت و خواری و اذیت را در راه زیارت شما تحمل می کنند و قبر های شما را برای تقرب به خدا و دوستی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آباد می کنند و پی در پی قبور شما را زیارت می کنند. یا علی(علیه السلام)! فردای قیامت، شفاعت خاص من شامل اینها است و اینها وارد برحوض می شوند و زیارت کنندگان من خواهند بود. یا علی! هرکس قبرهای شما را آباد کند و با آنها مانوس باشد مانند کسی است که به حضرت سلیمان(علیه السلام) در ساختن بیت المقدس کمک کرده است و هر کس قبور شما را زیارت کند ثوابش معادل حج واجب و هفتاد حج دیگر پس از آن است و وقتی بر می گردد از گناهانش بیرون می رود مانند کسی که از مادر متولد شده است. پس دوستان و دوستدارانت را به نعمت هایی که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به ذهن هیچ انسانی خطور نکرده بشارت ده البته افراد پست و فرومایه ای از مردم زوار قبور شما را سرزنش می کنند مثل اینکه فرد زنا کار را سرزنش می کنند آنها بدترین امت من هستندو خدا شفاعت من را به آنها نمی رساند و بر حوض من وارد نخواهند شد (سعادت ورود به بهشت را نخواهند داشت)

( بحارالأنوار ج 97 ص 121  باب 2- ثواب تعمیر قبور النبی و الأئمه – مستدرک ج 10 ص 215 – الغارات ج 2 ص 855 و... )